RECYCLING MEDEA

A film by Asteris Kutulas • Music by Mikis Theodorakis • Choreography by Renato Zanella
cfp award

Τυπος και δηλωσεις

Μίκης Θεοδωράκης: «… μια ταινία ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. Πρόκειται για μια σύλληψη ιδιοφυή.» (press conference, 15.7.2013)

——————————————

«Ενα όμορφο, ποιητικό χορόδραμα πάνω στην όπερα του Μίκη Θεοδωράκη «Μήδεια». Με ένα λιτό, υποβλητικό σκηνικό, με χρώματα σωστά επιλεγμένα, με εικόνες (του νερού, της φύσης) που αποκτούν μεταφορική έννοια και με μια στιλιζαρισμένη προσέγγιση, ο Αστέρης Κούτουλας κατάφερε να «παντρέψει» με τρόπο υποδειγματικό την εξαιρετική μουσική του Θεοδωράκη με τον κινηματογραφικό ρυθμό των χορευτικών και άλλων κομματιών της ταινίας, προσφέροντάς μας ένα συναρπαστικό θέαμα. Ο σκηνοθέτης όμως δεν περιορίζεται στο να δώσει μια δική του, προσωπική ερμηνεία της όπερας, αλλά κάνει και μια σύγκριση ανάμεσα στην ιστορία της Μήδειας που σκοτώνει τα παιδιά της με την Ελλάδα που, σήμερα, με το Μνημόνιο και την όλη έκρυθμη πολιτική κατάσταση, «σκοτώνει» τα δικά της παιδιά, παρεμβάλλοντας σκηνές από τις διάφορες διαδηλώσεις έξω από τη Βουλή και τις συγκρούσεις των διαδηλωτών με την αστυνομία. Ενα μεγάλο μπράβο αξίζει στους Ελληνες και ξένους ηθοποιούς/χορευτές, καθώς και στη χορευτική ομάδα «Ακροποδητί» που αποδίδουν τα χορευτικά με τρόπο υποδειγματικό.»
Νίνος Φένεκ Μικελίδης, 18.7.2013
(Ελευθεοροτυπία)

Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια στο Βερολίνο
Η Μήδεια στροβιλίζεται στη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Εικόνες από διαδηλώσεις στην Αθήνα. Αμέσως μετά: Ένα κορίτσι σε ένα καταπράσινο λιβάδι. «Η χαμένη αθωότητα μιας γενιάς που βλέπει το μέλλον της να καταστρέφεται εξαιτίας της οικονομικής κρίσης» γράφει για την ταινία του Αστέρη Κούτουλα «Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια» η βερολινέζικη «Morgenpost». Ως «ένα οπτικά καταπληκτικό κολλάζ» συστήνει το ίδιο φιλμ η «Suddeutsche Zeitung». Το έργο τιμήθηκε στο Βερολίνο με το βραβείο για «Το Πολυτιμότερο Ντοκιμαντέρ του 2014» του Ιδρύματος «Κινηματογράφος για την ειρήνη». Γεννημένος στη Ρουμανία από Έλληνες γονείς, ο σκηνοθέτης μετανάστευσε, επί Τσαουσέσκου, στη Γερμανία. Σπούδασε Φιλολογία και Φιλοσοφία, μετέφρασε ελληνική λογοτεχνία, οργάνωσε συναυλίες, άρχισε να γυρίζει ταινίες, αναζητώντας, όπως γράφει η γερμανική εφημερίδα, τη «χαμένη του ταυτότητα» και με τα μάτια στραμμένα στην πατρίδα των γονιών του και στην πολιτική και πολιτιστική της ζωή.
Βίκυ Λεβαντή, 20.2.2014 (ΠΟΝΤΙΚΙ ART, τεύχος 353)
(http://www.topontiki.gr/article/68146/Anakuklonontas-ti-Mideia-sto-Berolino)

«Ποια η σχέση της «Μήδειας» του Ευριπίδη με την ελληνική νεολαία σήμερα; Μουσική, χορός, εικόνες βίας και συγκρούσεων, μουσική και αφήγηση του Μίκη Θεοδωράκη στη νέα ταινία του Αστέρη Κούτουλα.
Αρκετές φορές στη ζωή του ο Μίκης Θεοδωράκης έχει χαρακτηριστεί «τρομοκράτης»: από τους γερμανούς, μεταπολεμικά, από τη χούντα. Σήμερα δηλώνει σίγουρος ότι αν ήταν στις μέρες μας νέος έτσι θα τον αποκαλούσαν, επειδή και αυτός θα συμμετείχε στα βίαια γεγονότα στο Σύνταγμα πριν δύο χρόνια. Αυτά εκμυστηρεύεται ο μουσικοσυνθέτης στην ταινία «Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια» του συγγραφέα και σκηνοθέτη Αστέρη Κούτουλα…
Αρχικά ο Αστέρης Κούτουλας ήθελε να γυρίσει μια ταινία με κυρίαρχο στοιχείο τη μουσική του Μίκη, όπου η κάμερα με κοντινά πλάνα θα παρακολουθούσε το κεντρικό πρόσωπο της τραγωδίας, τη Μήδεια, την οποία υποδύεται η μπαλαρίνα Μαρία Κουσουνή και την εσωτερική μάχη που δίνει μέχρις ότου φτάσει στο σημείο να σκοτώσει τα παιδιά της. Οι κινητοποιήσεις όμως και οι βίαιες συγκρούσεις των νέων εκείνης της περιόδου στο Σύνταγμα και αλλού στην χώρα προκάλεσαν στον Αστέρη Κούτουλα τον εξής συνειρμό: όπως η Μήδεια τότε, έτσι και σήμερα η Ελλάδα σκοτώνει τα παιδιά της…
Οι εικόνες με τις συγκρούσεις των νέων με την αστυνομία στο Σύνταγμα που παρουσιάζονται στην ταινία σε αργή κίνηση είναι από βίντεο που είχαν γυρίσει ακτιβιστές στις διαδηλώσεις και τις παραχώρησαν στον Αστέρη Κούτουλα. Στην ταινία αυτές καθώς και οι σκηνές από το μπαλέτο δεν αποτελούν ξεχωριστούς κόσμους. Ενώ στο αρχαίο δράμα η βία είχε ατομικό χαρακτήρα, στο έργο αυτό εμφανίζεται στη συλλογική της μορφή: Μητέρα ενάντια στα παιδιά της τότε, αστυνομία ενάντια στους νέους τώρα.
Η αναλογία της Μήδειας με την Ελλάδα ομολογουμένως εγκυμονεί τον κίνδυνο της σχηματοποίησης. Ο Κούτουλας παρακάμπτει αυτό το σκόπελο παρουσιάζοντας τα δύο βασικά επίπεδα της ταινίας, το μπαλέτο και τα βίντεο με τις συγκρούσεις, όχι μόνο παράλληλα αλλά το ένα διεισδύει στο άλλο. Κατά αυτόν τον τρόπο τα αρχικά διαφορετικά επίπεδα σε χρόνο και σε χώρο μετατρέπονται σε παραλλαγές ενός διαχρονικού δράματος.
Και εκεί που η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη σε συνδυασμό με τις εικόνες του μπαλέτου και των διαδηλώσεων τείνουν να συνεπάρουν τον θεατή ο Αστέρης Κούτουλας αποφορτίζει, όπως και στο μπρεχτικό θέατρο όπου οι πρωταγωνιστές αποστασιοποιούνται κατά διαστήματα από τα δρώμενα, «βγαίνουν έξω από το ρόλο τους» και γίνονται παρατηρητές και σχολιαστές. Στην ταινία τον ρόλο αυτό τον αναλαμβάνουν ο Μίκης και ο Renato Zanella.
Για αυτό, λοιπόν, η ταινία του Αστέρη Κούτουλα δεν είναι ούτε μουσική ταινία, ούτε ντοκιμαντέρ ούτε φίκτιον, αλλά μια ταινία που εμπεριέχει στοιχεία διαφορετικών μορφών κινηματογράφου. Και κάτι άλλο ακόμη που κάνει την ταινία διαφορετική. Σε όλες τις μέχρι τώρα εκτελέσεις της Μήδειας, είτε στις ταινίες των Πιερ Πάολο Παζολίνι και Λαρς φον Τρίερ, είτε στην όπερα του Λουίτζι Κερουμπίνι ή ακόμη και στο σχετικό μυθιστόρημα της γερμανίδας Κρίστα Βολφ, η ιστορία εκτυλίσσεται από την οπτική γωνία στης Μήδειας. Στην ταινία του Αστέρη Κούτουλα πρωταγωνιστές είναι τα θύματα.»
Παναγιώτης Κουπαράνης, Deutsche Welle, 20.6.2013
(www.dw.de/ανακυκλώνοντας-τη-μήδεια/a-16893605)

«Η Μήδεια, είναι παγκοίνως γνωστό, σκότωσε τα δυο παιδιά της προτάσσοντας το κατάδικό της ερωτικό δράμα. Και η σημερινή κοινωνία, ως άλλη Μήδεια που ασχολείται μόνο με τα του εαυτού της, σκοτώνει τα παιδιά της στερώντας τους τις όποιες δυνατότητες μελλοντικής άνθισης. Παίζοντας πάνω σε αυτή την ενδιαφέρουσα αντίστιξη η ιδιόμορφη ταινία του Αστέρη Κούτουλα «Recycling Medea» (Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια) κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στο Μπάντμιντον στις 20 Ιουνίου του 2013. Συνδυάζοντας αριστοτεχνικά την επιβλητική μουσική από την όπερα «Μήδεια» του Μίκη Θεοδωράκη (ερμηνεύει η ορχήστρα και η χορωδία της Μουσικής Ακαδημίας της Αγίας Πετρούπολης), τη σύγχρονη χορογραφία του Ρενάτο Ζανέλα (με την πρίμα μπαλαρίνα Μαρία Κουσουνή στο ρόλο της ευριπίδειας παιδοκτόνου) και αυθεντικά πλάνα από αθηναϊκά επεισόδια μεταξύ ταραξιών και αστυνομίας, ο Κούτουλας δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα που μετουσιώνει το προσωπικό δράμα της Μήδειας σε κοινωνική πληγή. Εμβόλιμα, σε αυτή την εξαιρετικά μονταρισμένη σύνθεση μπαλέτου και ντοκιμαντέρ, πλάνα με το πρόσωπο μιας ξανθογάλανης 15χρονης στην ηρεμία της φύσης, που συμβολίζει τη χαμένη αθωότητα μιας νιότης που καταδικάστηκε πριν καν μπει στο χορό. «Ήθελα να κάνω ένα τεράστιο, ασυνήθιστο και άκρως συναισθηματικό “βιντεοκλίπ”, που να ασχολείται με τον πόθο για ελευθερία μιας απελπισμένης γυναίκας και τον πόθο για ελευθερία μιας νεολαίας που έχει ριζοσπαστικοποιηθεί. Και οι δύο προδομένοι και πουλημένοι. Και οι δύο σε εμπόλεμη κατάσταση με την κοινωνία», δηλώνει ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος του εγχειρήματος.»
Τ. Κ., to spirto, 20.6.2013
(http://tospirto.net/cinema/news/13248)

«Μια ανατρεπτική διαφορετική ματιά στη γνωστή ιστορία της Μήδειας του Ευριπίδη επιχειρεί ο Αστέρης Κούτουλας… Βασική συμβολή στη ταινία έχει και ο Μίκης Θεοδωράκης δωρίζοντας την συγκλονιστική του μουσική. Το αριστουργηματικό σύνολο των συντελεστών συμπληρώνει ο χορογράφος Renato Zanella. Μια παγκόσμια διαχρονική ιστορία μεταφέρεται στο σήμερα και πιάνει τον παλμό μιας εποχής που βυθίζεται στην οικονομική, ψυχική και ηθική κρίση…
Η Μήδεια που ενσαρκώνεται από την σολίστ Μαρία Κουσουνή αντιπροσωπεύει την αγνή τέχνη κάνοντας μας να πιστεύουμε ότι θα κυριαρχήσει στο τομέα της στα χρόνια που θα έρθουν. Η εκφραστικότητα του χορού και ο συνδυασμός του κλασικού με το σύγχρονο δίνουν στην παραγωγή μια ξεχωριστή ποιότητα… Η Ελλάδα παραλληλίζεται με την Μήδεια αφού και οι δυο σκοτώνουν τα παιδιά τους ενώ και οι δυο προσπαθούν να αντιταχθούν σε μια νόρμα κυνηγώντας την πολυπόθητη ελευθερία. Η ταινία δέχθηκε διθυραμβικές κριτικές στην παγκόσμια προβολή της στο θέατρο badminton στις 20 Ιουνίου. Οι λάτρεις του αρχαίου θεάτρου αλλά και της σύγχρονης ματιάς των πραγμάτων θα μαγευτούν από τη διαχρονική Μήδεια.»
Ειρήνη Καλέση, 6.7.2013
(http://www.artic.gr/kinimatografika-nea/3072-h-sygxronh-mhdeia-erxetai-stiw-18-iouliou)

«…Υπέροχη ταινία! Μια σκηνοθεσία που είναι μοντέρνα και ουσιαστική και συνδυάζει τολμηρά το απώτατο παρελθόν της Ελλάδας με το παρόν και το μέλλον της…»
Αγγελική Κώττη, 16.7.2012
(Έθνος)

«Σε μια περίοδο πολύπλευρης και αμετακίνητης κρίσης, οι εκπρόσωποι του πολιτισμού συνεχίζουν να βρίσκουν τρόπους να παραγάγουν Τέχνη χωρίς να κάνουν εκπτώσεις σε ποιότητα, εικαστικό αποτέλεσμα και κοινωνικό προβληματισμό. Μπορεί με θλίψη να βλέπουμε πως ο πολιτισμός μαίνεται από έναν συνεχή πόλεμο, με ατέρμονες μειώσεις των κρατικών επιχορηγήσεων, με απολύσεις, με την κυριαρχία ενός απαισιόδοξου κλίματος και με αποφάσεις που κλείνουν θέατρα … οι Έλληνες δημιουργοί πεισμώνουν ακόμη περισσότερο προσφέροντας δουλειές ισάξιες ή καλύτερες με αυτές των προηγούμενων χρόνων. Μια καλλιτεχνική δουλειά που με ενδιαφέρον σας προτείνουμε είναι η κινηματογραφική ταινία Recycling Medea (Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια), ένα σύγχρονο project που αφορμάται από την σύγχρονη κοινωνικο-πολιτική κατάσταση της χώρας μας και φόντο τον «πειραγμένο» μύθο της Μήδειας δίνεται μια πικρή παρομοίωση πως «η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της». Στην επίκαιρη ταινία του Αστέρη Κούτουλα τη μουσική γράφει ο κορυφαίος Έλληνας συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης και μια επιβλητική χορογραφία προσφέρει ο Renato Zanella…»
Αναστάσης Πινακουλάκης, 15.7.2013
(http://www.tralala.gr/protinoume-recycling-medea-anakiklonontas-ti-midia/#sthash.Ogv0penh.dpuf)

«Δημιουργικό και ιδιαίτερο φιλμ, καθώς ο σκηνοθέτης Αστέρης Κούτουλας συνδυάζει τη μαγνητοσκόπηση μπαλέτου με ντοκιμαντερίστικα πλάνα από την καταστολή των διαδηλωτών από τους αστυνομικούς στους δρόμους της Αθήνας. Το συνδετικό σκεπτικό είναι ότι η Μήδεια σκοτώνει τα παιδιά της, όπως ακριβώς πράττει και η κοινωνία με τα δικά της παιδιά. Η χορογραφία του Ρενάτο Ζατέλα νευρώδης, η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη μεγαλειώδης, η αποτύπωση της αγνότητας μέσα από τις εικόνες της νέας ηθοποιού Μπέλα Όελμαν, που γράφει το ημερολόγιό της στη φύση εξαιρετικά όμορφες και αυθεντικά αθώες, αλλά η αναγωγή του μύθου του Ευριπίδη από το οικογενειακό στο πολιτικό εξελίσσεται σε κινηματογραφική ακροβασία. Τα κίνητρα της βίας ένθεν και ένθεν είναι διαφορετικά, όπως και η έκφρασή της. Ακούγεται ενδιαφέρουσα ως θεωρία, αλλά δεν ενώνεται στη σύλληψη και το ύφος.»
Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος, 18.7.2013
(http://www.lifo.gr/mag/cinema/2292)

«Μια συμβολική ταινία που αποτελεί γέφυρα ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, ανάμεσα δηλαδή, στα αρχαία χρόνια και την εποχή που ζούμε. Ο αλλεπάλληλος παραλληλισμός της «Μήδειας» του Ευριπίδη που σκότωσε τα παιδιά της με την παρούσα κοινωνία που σκοτώνει με τις αποφάσεις της καθημερινά τη νέα γενιά, είναι το σημείο σύνδεσης των δύο αυτών εποχών. Οι πρόβες για την πραγματοποίηση της παράστασης εναλλάσσονται με εικόνες από το κέντρο της Αθήνας, όπου η βία και η αγανάκτηση ξεχειλίζουν από το κινηματογραφικό πανί. Κάπου εκεί εμφανίζεται ο ίδιος ο Μίκης, δηλώνοντας «Αν ήμουν νέος σήμερα, θα με έλεγαν τρομοκράτη» και «Οι δολοφόνοι με έλεγαν τρομοκράτη. Είμαι πραγματικά περήφανος γι’ αυτό». Η καθοριστική χορογραφία του Renato Zanella έγινε ένα με τη θαυμαστή μουσική του Θεοδωράκη, ενώ η Μαρία Κουσουνή ως Μήδεια πρόσφερε στους θεατές ρίγη συγκίνησης. Το πρόσωπο της αθωότητας, των νέων παιδιών δηλαδή, βρέθηκε στη Bella Oelmann, η οποία, με την αγνότητα της ηλικίας της απέδειξε ότι, υπάρχει ελπίδα για το μέλλον, έστω κι αν αυτό αυτή τη στιγμή φαντάζει αβέβαιο. Η ταινία «Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια» έχει ως αποδέκτες της όλους όσοι βιώνουν με την κυριολεκτική έννοια τον αποκλεισμό από τα προσωπικά τους όνειρα. Η «Μήδεια» διδάχτηκε από τον Ευριπίδη το 431 π.Χ., εμπεριέχοντας τολμηρές για την εποχή καινοτομίες. Η ανακύκλωσή της εν έτη 2013 σε μια Ελλάδα που περνά το δικό της Γολγοθά, σίγουρα μόνο γραφική δεν είναι. Εννοείται ότι σε αυτό βοηθάει πάρα πολύ η ανυπέρβλητη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη.»
Καλή Βανδώρου & Κίκα Α. Ρόκα, 18.7.2013
(http://www.ogdoo.gr/portal/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=7369&Itemid=125)

«Η χορευτική ερμηνεία της Μαρίας Κουσουνή στον ρόλο της Μήδειας, η φωνή της Εμίλια Τιταρένκο, η μουσική εκτέλεση της Μουσικής Ακαδημίας της Αγίας Πετρούπολης, εικόνες του τηλεοπτικού φακού από τις διαδηλώσεις και τις συγκρούσεις με την αστυνομία στην Αθήνα των Μνημονίων, κάποια αποσπάσματα από το «Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ» είναι τα «υλικά» του Αστέρη Κούτουλα σε αυτή την ταινία που, χωρίς αφήγηση, επιχειρεί έναν παραλληλισμό ανάμεσα στον αρχαίο μύθο και την κατάσταση στη σύγχρονη Ελλάδα της κοινωνικής κατάρρευσης…
Έξι σολίστες χορευτές εμφανίζονται στην ταινία σε μια μείξη από κλασικό μπαλέτο και σύγχρονο εκφραστικό χορό, και τα δουλεμένα κορμιά τους εναλλάσσονται με εικόνες από εξεγερμένους και κουκουλοφόρους νεαρούς… Ίσως η πιο τολμηρή επιλογή του Κούτουλα είναι η προσθήκη των αποσπασμάτων από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, που συνδυάζονται με «ειδυλλιακές» εικόνες αθωότητας ενός νέου κοριτσιού. Εικόνες «παράταιρες» και εκτός κλίματος, αν και διατηρώ την επιφύλαξη ότι σε κάποιο βαθμό προσφέρουν ένα «αντίμετρο», μια εξισορρόπηση, όχι πάντα ευπρόσδεκτη, στον μύθο της παιδοκτόνου μάνας.»
Κώστας Τερζής, 18.7.2013
(Αυγή)

«…Το φιλμ βασίζεται στον αρχαιοελληνικό μύθο, αλλά ένας παραλληλισμός χρησιμοποιείται ως κεντρική ιδέα: Όπως η Μήδεια σκότωσε τα παιδιά της, έτσι και η Ελλάδα σκοτώνει τα δικά της. Πλέον η τραγωδία δεν εκτυλίσσεται σε οικογενειακό επίπεδο, αλλά σε κοινωνικό…»
Αθανασία Κουλέτα, 18.6.2012
(Τα Νέα)

«Ένα αμάλγαμα μουσικής, σύγχρονου χορού και κινούμενης εικόνας αποτελεί η ταινία του Αστέρη Κούτουλα «Ανακυκλώνοντας Τη Μήδεια». Η τραγική μορφή της Μήδειας ξαναζωντανεύει στη σύγχρονη Ελλάδα και σπαράζει για τα παιδιά της μέσα από τους ήχους της ονειρικής μουσικής του μεγάλου μουσικού Μίκη Θεοδωράκη.
Η διαχρονικότητα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας έγκειται στο ταξίδι της μέσα στο χρόνο, στην ικανότητα που έχει να αναδύεται σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς πολιτισμούς, και μάλιστα, μέσα από ποικίλες καλλιτεχνικές φόρμες. Τα τραγικά θέματα, παν-ανθρώπινα στο χαρακτήρα τους, επανεμφανίζονται αδιάλειπτα και διαρκώς, με πολλές παραλλαγές.
Η ταινία «Ανακυκλώνοντας Τη Μήδεια» αποτελεί μία τέτοια περίπτωση, κατά την οποία ο μύθος της Μήδειας τοποθετείται στο παρόν και προεκτείνεται σημασιολογικά, καθώς το δράμα σταματά να είναι μόνο προσωπικό αλλά γίνεται συλλογικό, εφόσον διαχέεται δημόσια.
Και ακριβώς αυτό κάνει ο Αστέρης Κούτουλας. Με κύρια ντιρεκτίβα τη μουσική που συνέθεσε ο Μ. Θεοδωράκης για την Όπερα «Μήδεια» το 1988, ο σκηνοθέτης ερμηνεύει ή μετα-φράζει τη μουσική με εικόνες, μεταπηδώντας έντεχνα από το γλωσσικό κώδικα της μουσικής στον αντίστοιχο του κινηματογράφου. Μία από τις ικανότητες της έβδομης τέχνης είναι η απανταχού παρουσία της κάμερας.
Έτσι, η κάμερα-μάτι του θεατή μπορεί να μεταπηδά στο χώρο και το χρόνο συλλαμβάνοντας ακόμη και τις πιο απίθανες λεπτομέρειες, δημιουργώντας υψηλές συνθέσεις. Αξιοποιώντας αυτήν τη δυνατότητα, ο σκηνοθέτης μεταπηδά με άνεση από τις χορογραφίες του Renato Zanella («Μήδεια»), στις «χορογραφίες» που δημιουργήθηκαν στο κέντρο της Αθήνας, κατά τις πρόσφατες αντιπαραθέσεις μεταξύ της αστυνομίας και των διαδηλωτών. Οι συμβολικές και τελετουργικές κινήσεις του χορού βρίσκονται στην καρδιά του θεάματος της ταινίας «Ανακυκλώνοντας Τη Μήδεια», με τους χορευτές να είναι ταυτόχρονα και οι ερμηνευτές του δράματος των κεντρικών προσώπων. Οι χορευτές-ηθοποιοί, μέσα από την ένταση και την εκφραστικότητα των κινήσεών τους, αναπαριστούν σκέψεις, συναισθήματα, καταστάσεις και διαθέσεις.
Ένας συγχρονισμός παρατηρείται μεταξύ των κινήσεων-χειρονομιών των χορευτών και των κινήσεων των αστυνομικών ή του πλήθους που αντιστέκεται και αντιδρά. Σε αυτό συνέβαλε το μοντάζ της ταινίας, «διαλεκτικό» στο είδος του, με το οποίο ανοίγεται ένας διάλογος ή παραλληλισμός μεταξύ της οργής της Μήδειας και της οργής των νέων. Κοινός παρονομαστής και των δύο είναι η εκστατική μανία και η αντίσταση στην αδικία. Χαρακτηριστικά είναι τα πλάνα που αντιπαραθέτουν τα υψωμένα και ανοιχτά χέρια του επαναστατημένου πλήθους με κάποιες αντίστοιχες χειρονομίες της Μαρίας Κουσουνή (εκφραστικότατη ως «Μήδεια») μέσα σε ένα θέατρο. Δημιουργείται έτσι ένα ευφυέστατο ρακόρ (χωρίς να είναι το μόνο), μία σύνδεση μεταξύ διαφορετικών χρόνων και χώρων που προβληματίζει πάνω στο θέατρο της Ιστορίας, με τους νέους να είναι τα θύματα.
Οι νέοι αντιστέκονται σπρώχνοντας με δύναμη τους φράχτες της Βουλής στο ένα πλάνο και στο επόμενο παρατηρούμε την καλλιτεχνική έκφανση αυτής της κίνησης μέσα από τη χορευτική αναπαράσταση. Ενταγμένοι σε αυτά τα πλαίσια, οι αστυνομικοί αρμονικά παραταγμένοι και στη σειρά ο ένας πίσω από τον άλλον, δεν μπορούν να μη δώσουν την εντύπωση ενός μπαλέτου που σκορπά τον τρόμο.
Η μουσική παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο για την απόδοση της αίσθησης όλων των παραπάνω. Καθώς τα λόγια είναι λιγοστά, οι υψηλές νότες του Μ. Θεοδωράκη- άλλοτε λυρικές και άλλοτε επικές, άλλοτε επαναστατικές και άλλοτε θρησκευτικής ευλάβειας- δομούν και κατευθύνουν ένα θέαμα που θέαμα που θρηνεί για την «τύχη» των νέων, που φέρνει τον Ευριπίδη στο παρόν. Κατά το μεγάλο ποιητή, τα πάθη των ανθρώπων αποτελούσαν και την αιτία των πράξεών τους. Ενέργειες, συναισθήματα και πάθη, όλα γίνονται ένα κουβάρι στο ακουστικό-οπτικό θέαμα του Αστέρη Κούτουλα, προβληματίζοντας και αναστατώνοντας το κοινό.
Το σύνολο συμπληρώνεται με τις αφηρημένες σκηνές μιας παιδούλας (Bella Oelmann) που κοιτάζει κατάματα την κάμερα-θεατή, ρωτώντας τον για τα γενόμενα και εκφράζοντας μια θλίψη για όλα.
Το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα που προκύπτει είναι πρωτότυπο, σπάνιο και αισθαντικό, καθώς παρα-τάσσονται ή συν-τάσσονται τρεις τέχνες (η μουσική, ο χορός και το σινεμά) για να εκφράσουν, όσο πιο ζωηρά γίνεται, την τραγικότητα της σύγχρονης νεολαίας στην Ελλάδα των τελευταίων εξελίξεων.»
Δήμητρα Γιαννάκου, click@Life, 18.7.2013
(www.clickatlife.gr/story/cinema/kritiki-tainias-anakuklonontas-ti-mideia?id=2302935)

«Aνακυκλώνοντας την Μήδεια: Η σπουδαία δημιουργία του Αστέρη Κούτουλα για τους νέους που τους έφραξαν τον δρόμο…»
kourdistoportocali, 20.6.2013
(www.kourdistoportocali.com/articles/21963.htm)

«Τη Μήδεια ερμηνεύει η πρίμα μπαλαρίνα της Λυρικής, Μαρία Κουσουνή. Στο πλευρό της, χορευτές της ΕΛΣ, της Οπερας της Βιέννης και της Οπερας του Βερολίνου. Η ταινία δεν έχει πρόζα. Τα λίγα λόγια που ακούγονται ανήκουν στον Ρενάτο Τζανέλα και στον Μίκη Θεοδωράκη, που κάνουν ένα μικρό πέρασμα. «Αν ήμουν νέος σήμερα, θα με λέγανε τρομοκράτη», λέει ο Θεοδωράκης…
Η εξέλιξη της πλοκής προκύπτει από το μοντάζ, στην παράδοση του βωβού σινεμά. Τη μουσική ερμηνεύουν καλλιτέχνες από τη Μουσική Ακαδημία της Αγ. Πετρούπολης (από την ηχογράφηση της ομώνυμης όπερας), με προεξάρχουσα την Αιμιλία Τιταρένκο (Μήδεια). Ποτέ δεν βλέπουμε τα παιδιά της Μήδειας. Μια 15χρονη κοπελίτσα, η Μπέλα Ιλμαν, μοντέλο στην πραγματική ζωή, ερμηνεύει στην ταινία ένα σύμβολο ουτοπικής αθωότητας…
Μην περιμένετε κάποια συμβατική ταινία. Δεν πρόκειται ούτε για μυθοπλασία ούτε για μουσικό ντοκιμαντέρ ούτε για πολιτικό φιλμ ούτε για βιντεοκλίπ. Η ταινία είναι όλα αυτά μαζί. Σίγουρα πάντως δεν είναι ταινία μπαλέτου, και ας βασίστηκε στη μαγνητοσκόπηση του μπαλέτου που έστησε ο Τζανέλα.»
Ευάννα Βενάρδου, 19.6.2013
(Ελευθεοροτυπία)

«Ιδιόμορφη σύνθεση, με την όπερα του Μίκη και πρόβες/παραστάσεις χορού να αντιπαραβάλλονται με πλάνα αστικών διαδηλώσεων και παραβολική χρήση του μύθου της «Μήδειας». Αβέβαιο τελικό αποτέλεσμα.
Πήγα με προσδοκίες. Η ιδέα του πεπειραμένου (και πολυπράγμωνα) ελληνογερμανού ντοκιμαντερίστα να «κοινωνικοποιήσει» τον μύθο της «Μήδειας» παραλληλίζοντας την ευριπίδεια παιδοκτόνο με τη σημερινή κοινωνίας της κρίσης που επίσης «σκοτώνει» τα παιδιά της, ακουγόταν υποσχόμενη. Και η μίξη της γνωστής ομώνυμης όπερας του Θεοδωράκη (με τον οποίο ο Κούτουλας έχει συνεργαστεί επί χρόνια ως μουσικός παραγωγός ή διοργανωτής συναυλιών) με σύγχρονο χορό και αυθεντικά πλάνα από συγκρούσεις μεταξύ κουκουλοφόρων και αστυνομίας επίσης έμοιαζε εντυπωσιακή στο τρέιλερ. Δυστυχώς, το συνολικό αποτέλεσμα δεν δικαίωσε και τόσο τις προσδοκίες. Η μουσική του Μίκη, υποβλητική και μεγαλειώδης, ανήκει σίγουρα στα θετικά του ιδιότυπου αυτού ντοκιμαντέρ. Κυριολεκτικά, γεμίζει σχεδόν κάθε σκηνή, από την αρχή ώς το τέλος. Επίσης πολύ καλά (κι εξαιρετικά φωτογραφημένα από τον Μιχάλη Γεράνιο), τα άφθονα πλάνα με τις πρόβες ή την παράσταση των σολίστ-χορευτών καθώς ερμηνεύουν το σπαρακτικό δράμα της Μήδειας. Η κάμερα ακολουθεί από κοντά τις κινήσεις της εκφραστικότατης Μαρίας Κουσουνή (Μήδεια) και των συν-χορευτών της, καταγράφοντας θαυμάσια την υφή των υφασμάτων, του δέρματος, της κίνησης της ίδιας.
Μόνο που αυτό που δημιούργησε ο Κούτουλας δεν ήθελε να είναι ένα απλό «μουσικοχορευτικό» ντοκιμαντέρ. Ως τέτοιο, μια χαρά θα στεκόταν –έστω, για ένα εξειδικευμένο κοινό. Αυτό, όμως, το «επαυξημένο» κάτι που επιδιώκει το φιλμ δεν πολυλειτουργεί. Κάποιες στιγμές, όντως, τα υποβλητικά μουσικά μέτρα της θεοδωράκειας «Μήδειας» συνοδεύουν αποτελεσματικά τα πλάνα από τις αθηναϊκές ταραχές. Αλλά είναι λίγες. Κι εκείνη η ξανθογάλανη, λευκοντυμένη έφηβη (Έλμαν, ιδιαίτερα ψυχρή, παρά την ομορφιά της), που ενσαρκώνει, λέει, την (χαμένη) αθωότητα και τα τσακισμένα όνειρα της σημερινής γενιάς, μπαίνοντας κάθε τόσο στη δράση με κάτι εμβόλιμα πλάνα στη φύση (κυρίως) ή σ’ ένα μπαρ (μακράν η πιο αδύναμη στιγμή της ταινίας), είναι σίγουρα η πιο ατυχής και άσχετη συνιστώσα της ταινίας. Δουλεμένο, αναμφισβήτητα, το όλον. Αποτελεσματικό, όμως, μμμμ, μάλλον όχι.»
Τατιάνα Καποδίστρια, 19.7.2013
(http://tospirto.net/cinema/movie/822)

«Για την πρωτότυπη χορογραφία και την μουσική που εκφράζονται φορμαλιστικά και αισθητικά σε μια “πειραματικού” τύπου κινηματογραφική δημιουργία, λέμε ναι…
Ουσιαστικά μια video live perfomance – installation που καλλιτεχνικά πρωτοπορεί (όπως πάντα η ελίτ της Τέχνης), όσο εμπνέεται από την πεζή καθημερινότητα και τις ρίζες της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Ο επίκαιρος συμβολισμός της Μήδειας δίνει την ευκαιρία στον απρόβλεπττο δημιουργό, ν’ αυτοσχεδιάσει μιξάροντας συνειδητά, Χορό, Μουσική, Ποίηση, Θέατρο και Κινηματογράφο, για να εκφραστεί με τεκμηριωμένα κοινωνικοπολιτικά επιχειρήματα που έχουν χαρακτήρα απολογιστικό.
Φυσικά, η ρεβιζιονιστική και αντισυμβατική τούτη έκδοση της Μήδειας δεν απευθύνεται στους λάτρεις της Κλασικής Αρχαίας Ελληνικής Τραγωδίας, αλλά στους έμπειρους και μυημένους σινεφίλ που αναζητούν ριζοσπαστικά άλλοθι και μηνύματα.»
Δημήτρης Παπαμίχος, 3.7.2013 / www.myfilm.gr
(http://www.myfilm.gr/13127)

«…Όσον αφορά την ίδια την ταινία, αυτή αποτελείται από συνεχείς εναλλαγές σκηνών από την παράσταση «Μήδεια», του Renato Zanella, και τις πρόβες αυτής και σημερινών πλάνων, από την πρώτη γραμμή διαδηλώσεων και από εμπλοκές με τα ΜΑΤ και άλλων όπου εμφανίζεται η Bella Oelmann, ως η Αθωότητα, αλλά και ο Μίκης Θεοδωράκης. Οι εναλλαγές αυτές είναι, αναμφίβολα, πλήρως εναρμονισμένες, τόσο μεταξύ τους, όσο και στο σύνολο τους, με την μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, η οποία ακούγεται από το πρώτο ως το τελευταίο λεπτό του φιλμ. Η ευστοχία της αλληλουχίας των πλάνων είναι φανερή και ο μεταξύ τους παραλληλισμός και ο συμβολισμός ακόμη φανερότεροι, δημιουργώντας έναν συνδυασμό –οφειλόμενο ίσως κατά κύριο λόγο στην επιβλητική μουσική του Μίκη Θεοδωράκη- που συγκινεί και συνεπαίρνει συγχρόνως, ένα ηχηρό οπτικοακουστικό μήνυμα αφύπνισης.
Τέλος, αξίζει, να σημειωθεί πως ξεχωρίζουν δύο σκηνές –από άποψη ερμηνείας της πρωταγωνίστριας Μαρίας Κουσούνη, αλλά και μουσικής και παραλληλισμού με πλάνα από το σήμερα–, αυτή που ο Χορός φορά στη Μήδεια-Ελλάδα το λευκό, ματωμένο φόρεμα του θύτη και η συγκλονιστικότερη, όπου η Μήδεια-Ελλάδα, αφού έχει διαπράξει το έγκλημα, κραυγάζει παλεύοντας με τον πόνο της, σταυρώνεται, προχωρά, πέφτει και σηκώνεται ξανά και ξανά ώσπου φτάνει στην Αργώ και στέκεται πλέον αγέρωχη, νικήτρια των παθών της.»
Μαρία Φιλιππάκη, 23.7.2013 / www.e-orfeas.gr
(http://www.e-orfeas.gr/music/musicalimpressions/8762-Η-επίσημη-πρεμιέρα-του-φιλμ-«Ανακυκλώνοντας-τη-Μήδεια».html)

«…Πρόκειται για μία ταινία πολύ ιδιαίτερη, που δε καταχωρείται σε μία κοινότυπη τυπολογία ταινιών αλλά ακολουθεί ένα τρίπτυχο μη γραμμικής αφήγησης, μέσα από το χορό, τη μουσική και τα ντοκουμενταρίστικα στιγμιότυπα που από την απόλυτη αισθητική της τέχνης μας επαναφέρουν στη σκληρή και τη βίαιη πραγματικότητα όπως χαρτογραφείται από το φακό σήμερα στους δρόμους της Αθήνας.
Μία ταινία αντιθέσεων, μέσα από τα παράδοξα αλλά και το οξύμωρο ψηφιδωτό της ελληνικής πραγματικότητας που λόγω της αισθητικής αλλά και των ερωτημάτων που απευθύνει μπορεί μόνο ως καλλιτεχνική ταινία να χαρακτηριστεί, μία ταινία με ερωτήματα προς το κοινό που θα τη παρακολουθήσει με ανοιχτό βλέμμα και πνεύμα, μη περιμένοντας να δει μία προκαθορισμένη, αναμενόμενη ταινία.»
Εύα Κέκου, 22.8.2013 / www.lifo.gr
(www.lifo.gr/team/gnomes/40920)

…Ενώ στο αρχαίο δράμα η βία είχε ατομικό χαρακτήρα, στο έργο αυτό εμφανίζεται στη συλλογική της μορφή: Μητέρα ενάντια στα παιδιά της τότε, αστυνομία ενάντια στους νέους τώρα.
Η αναλογία της Μήδειας με την Ελλάδα ομολογουμένως εγκυμονεί τον κίνδυνο της σχηματοποίησης. Ο Κούτουλας παρακάμπτει αυτό το σκόπελο παρουσιάζοντας τα δύο βασικά επίπεδα της ταινίας, το μπαλέτο και τα βίντεο με τις συγκρούσεις, όχι μόνο παράλληλα αλλά το ένα διεισδύει στο άλλο. Κατά αυτόν τον τρόπο τα αρχικά διαφορετικά επίπεδα σε χρόνο και σε χώρο μετατρέπονται σε παραλλαγές ενός διαχρονικού δράματος.
Η μουσική του Θεοδωράκη δένει αρμονικά με το χορό στην πρωτότυπη αυτή ταινία.
Και εκεί που η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη σε συνδυασμό με τις εικόνες του μπαλέτου και των διαδηλώσεων τείνουν να συνεπάρουν τον θεατή ο Αστέρης Κούτουλας αποφορτίζει, όπως και στο μπρεχτικό θέατρο όπου οι πρωταγωνιστές αποστασιοποιούνται κατά διαστήματα από τα δρώμενα, «βγαίνουν έξω από το ρόλο τους» και γίνονται παρατηρητές και σχολιαστές. Στην ταινία τον ρόλο αυτό τον αναλαμβάνουν ο Μίκης και ο Renato Zanella…
tro-ma-ktiko.blogspot.com, 8.7.2013
(http://tro-ma-ktiko.blogspot.de/2013/07/blog-post_9212.html)

Η μουσική της όπερας ΜΗΔΕΙΑ του Μίκη Θεοδωράκη ήταν η αφορμή για το συγκλονιστικό αυτό φιλμ του Αστέρη Κούτουλα, μέσα από το οποίο περνάει και η τραγωδία της σύγχρονης Ελλάδας- Μήδειας.
Η Μήδεια σκοτώνει τα παιδιά της και τα παιδιά της Ελλάδας «σκοτώνονται» στις μάχες της πλατείας Συντάγματος. Σκηνές Μοναδικές. Μουσική ουράνια που σε ωθεί να μπεις μέσα στην ψυχή του φιλμ και να δεις. Να δεις τη δική σου ψυχή…
Έξι σολίστ χορευτές της γερμανικής Όπερας του Βερολίνου, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Κρατικής Όπερας της Βιέννης προβάλλονται μέσα από ιδιαίτερα εκφραστικά κοντινά πλάνα, παρουσιάζοντας μια πρόβα κλασικού μπαλέτου και σύγχρονου χορού. Η σκηνή της όπερας την ώρα της πρόβας μοιάζει να δονείται…Ο χορός ξαφνικά δίνει τη θέση του σε εικόνες νέων που πετούν πέτρες και συγκρούονται βίαια με τα ΜΑΤ, στην πλατεία Συντάγματος…
Η μουσική που ακούγεται δεν είναι απλά συνοδευτική του έργου –πως θα μπορούσε άλλωστε –αλλά δεν έχει και τις εντάσεις που περιμένει πιθανόν ο ακροατής από τον Μίκη Θεοδωράκη. Η ένταση είναι βαθειά, μυστική, εσωτερική…
Η μουσική οδηγεί τα βήματα των χορευτών, αναβλύζει από κάθε πόρο των πελμάτων, σκοτεινιάζει σπαραχτικά το βλέμμα της φόνισσας, και λάμπει σαν ήλιος, στο καθαρό βλέμμα της «καταραμένης» έφηβης Bella. Η Bella που δανείζεται τα λόγια της από το «Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ». Η Μήδεια, σύμβολο ενός κόσμου, του κλασικού ελληνικού κόσμου που παρακμάζει και που συνεχίζει να παρακμάζει από τότε. Η Bella σύμβολο αθωότητας, το κορίτσι ελπίδα (;)
«Το δίκαιο και ο κόσμος γεννιούνται πάλι από την αρχή…» γράφει ο Ευριπίδης. Δεν έχουμε παρά να τον πιστέψουμε.
Ιωάννα Κολοβού, 17.7.2013
(www.tsantirinews.gr/?p=115877)

Η συγκλονιστική κινηματογράφηση της χορογραφίας του Ρενάτο Ζατέλα με την επιβλητική μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Η Μήδεια σαν μια άλλη σύγχρονη Ελλάδα θυσιάζει τα παιδιά…
O Αστέρης Κούτουλας, πολιτικός πρόσφυγας στο Ανατολικό Βερολίνο και στενός συνεργάτης του Μίκη από το 1980, ανέλαβε να πραγματοποιήσει ένα τολμηρό εγχείρημα: Την μεταφορά στην οθόνη του χοροδράματος του Ρενάτο Ζατέλα «Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια», έργου που βασίζεται στη λυρική τραγωδία του Μίκη Θεοδωράκη «Μήδεια». Η γνωστή τραγωδία του Ευριπίδη, που έσωσε άθελά της την Αθήνα από τη λεηλασία και την δήωση κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο παρουσιάζεται μέσα από την σπαραχτική χορευτική ερμηνεία της Μαρίας Κουσουνή και από την θεϊκή φωνή της Εμίλια Τιταρένκο. Η σύγχρονη Ελλάδα σαν άλλη Μήδεια βάφει ξανά τα χέρια της με αίμα. Οδηγείται από τους Ισχυρούς στην απόφαση να θυσιάσει τα παιδιά της, σκοτώνοντας αμείλικτα το μέλλον τους. Σκηνές από το χορόδραμα εναλλάσσονται με τις οδομαχίες στο Σύνταγμα, τοποθετώντας τη σύγχρονη Μήδεια που άνετα θα μετωνομαζόταν σε… «ΜΑΤεια» απέναντι στους νέους, έτοιμη να διαπράξει για δεύτερη φορά το αποτρόπαιο έγκλημά της… Μια πρωτοποριακή δουλειά, ένα έργο μακράς πνοής, μια κραυγή απόγνωσης, το έναυσμα ν’ αρχίσει αντίστροφη πορεία για να αποκατασταθούν οι αδικίες…
Ν. Κ. (στην εφημερίδα City Press), 17.7.2013
(http://best-blogger-tainies.blogspot.de/2013/07/blog-post_5251.html)

… Παραλληλίζοντας την Μήδεια με την σύγχρονη Ελλάδα της κρίσης που «σκοτώνει» τα παιδιά της, καταστρέφοντας τις ευκαιρίες τους για το μέλλον, ο σκηνοθέτης Αστέρης Κουτούλας δημιουργεί ένα εντυπωσιακό project, αρκετά διαφορετικό από τα ντοκιμαντέρ που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε. Παρά το ρεαλιστικό και θλιβερό σενάριο του ντοκιμαντέρ, είναι πραγματικά εντυπωσιακό το πώς καλλιτέχνες από διαφορετικούς χώρους της τέχνης, όπως ο σπουδαίος Έλληνας συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης αλλά και ο χορογράφος Renato Zanella, ένωσαν τις δυνάμεις τους με τους ηθοποιούς και τον σκηνοθέτη για να δημιουργήσουν ένα τόσο πολύπλευρο project …
Παναγιώτης Γάκης, 11.2.2014
(http://www.moviemonsters.gr/epikairothta/5677-diakrish-gia-thn-ellada-sth-fetinh-berlinale/)

Η «Μήδεια» (του Μνημονίου) πάει και στη Γερμανία
«Ανακύκλωσε» τη… Μήδεια και δημιούργησε μια ιδιαίτερη και ανένταχτη σε κάποιο συγκεκριμένο κινηματογραφικό είδος ταινία. Με αφετηρία τον αρχαιοελληνικό μύθο της Μήδειας, ο ομογενής Ελληνας σκηνοθέτης Αστέρης Κούτουλας γύρισε ένα φιλμ που αναστοχάζεται την ιστορία της δολοφονίας των δύο παιδιών από τη μάνα τους με αναγωγές στην ίδια την Ελλάδα που «σκοτώνει και αυτή τα δικά της παιδιά»…
Οι λυρικές χορευτικές σκηνές κυριαρχούν, ενώ τα κομμάτια της πρόζας είναι ελάχιστα. Μονάχα κάποιες σκόρπιες φράσεις του Ρενάτο Τζανέλα χορογράφου της ταινίας, του ίδιου του Μίκη, αλλά και της 15χρονης Μπέλα Ολμαν, η οποία απαγγέλλει προτάσεις από το «Ημερολόγιο της Αννας Φρανκ».
Η ιδέα αυτού του φιλμ γεννήθηκε το 2011, όταν ο σκηνοθέτης παρακολούθησε τις πρόβες του μπαλέτου «Η επιλογή της Μήδειας» κατόπιν προσκλήσεως του ίδιου του Μίκη Θεοδωράκη. «Μόλις άκουσα τη μουσική του, σκέφτηκα αμέσως ότι πρέπει να γυρίσω ένα φιλμ και όχι απλώς ένα ντοκιμαντέρ μπαλέτου».
Για δύο χρόνια οι συντελεστές της αυτοχρηματοδοτούμενης ταινίας έκαναν λήψεις στο Βερολίνο αλλά και στην Αθήνα. Αλλωστε, από την ελληνική πρωτεύουσα προέρχονται οι εικόνες που εναλλάσσονται στην οθόνη και απεικονίζουν εξεγερμένους, κουκουλοφόρους και αστυνομικούς. Εικόνες που αποκαλύπτουν τη σύγχρονη Ελλάδα, τη σύγχρονη Μήδεια, δηλαδή, που σκοτώνει τα παιδιά της…
Γιώτα Βαζούρα, 12.7.2013
(εφ. δημοκρατία)

——————————————

Νίκος Τζίμας
Στους αιώνες …

Η ταινία αυτή θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν ένα ιδανικό συναπάντημα γενεών και ταλέντων του θεατρικού και του μουσικού λόγου, του λόγου του χορού και του κινηματογράφου.
Ένας γίγαντας του λόγου και του θεάτρου, ο Ευριπίδης έγραψε την Μήδεια και μόνον ένας συγγραφέας με το μέγεθός του, θα μπορούσε να γράψει ένα τέτοιο έργο χωρίς να τον λιθοβολήσουν. Πάνω στον Ευριπίδη έρχεται ο Θεοδωράκης και γράφει την αναλόγου μεγέθους με το θεατρικό έργο, λυρική του τραγωδία.
Πάνω σ’αυτούς τους δύο μεγάλους, έρχονται οι νεότεροι. Ο χορογράφος Ρενάτο Ζανέλα με το μπαλέτο του και την εκπληκτική χορεύτρια Μαρία Κοσουνή ερμηνεύουν την λυρική τραγωδία. Ο σκηνοθέτης Αστέρης Κούτουλας με ιδιαίτερη ευαισθησία τη μεταφέρει στον κινηματογράφο, δίνοντας στην ταινία την βαθύτερη κοινωνική και πολιτική διάσταση.
«Η Μήδεια είναι η σημερινή Ελλάδα που σκοτώνει τα παιδιά της» λέει ο Κούτουλας και συμπληρώνει ο Θεοδωράκης: «Η Μήδεια του Ευριπίδη, μέσα από την χορευτική ερμηνεία της Μαρίας Κουσουνή και την φωνή της Εμίλιας Τιταρένκο, σπαράζει όπως η σημερινή Ελλάδα γιατί οι προδοσίες των δικών της και των ξένων υπευθύνων, την οδηγούν στο αποτρόπαιο έγκλημα. Να σκοτώνει η ίδια το μέλλον των παιδιών της.
Η ταινία του Αστέρη Κούτουλα θα συνεχίσει το δρόμο της μαζί με τον Ευριπίδη, τον Θεοδωράκη, τον Ρενάτο Ζανέλα, την Μαρία Κουσουνή και την Εμίλια Τιταρένκο στους αιώνες. Κάθε φορά που η αλαζονεία των ισχυρών θα ταπεινώνει τον άνθρωπο και τους λαούς, κάθε φορά που θα χάνεται η ομορφιά και το ανάστημα των ανθρώπων θα κονταίνει, θα την κατεβάζουν από την ταινιοθήκη τους και θα την βλέπουν για να ξαναβρούν την ομορφιά και το μπόι τους.

Νίκος Τζίμας (σκυνοθέτης), Γενάρης 2014

——————————————

ΜΙΑ ΤΕΛΕΙΑ
της Ιωάννας Καρατζαφέρη

Στην ελληνική Ιστορία, όπως τη διδαχτήκαμε στο σχολείο, και από τη δραματουργία, απ’ όσο έχω παρακολουθήσει θέατρο, δεν θυμάμαι αν υπάρχει άλλη Μήδεια, πριν και μετά από αυτή του Ευριπίδη, και ίσως αυτή η τραγωδία να παρήγαγε τη λέξη παιδοκτόνος. Μια παιδοκτόνος που δεν είναι Ελληνίδα, αλλά από χώρα βαρβάρων, την Κολχίδα, κόρη βασιλιά, που έχει ξενιτευτεί στην Κόρινθο ακολουθώντας τον άνδρα της Ιάσονα με τα παιδιά τους. Ο μύθος είναι γνωστός και του έχουν αποδοθεί διάφορες ερμηνείες, με επικρατέστερη το ενδιαφέρον του Ευριπίδη για τα προβλήματα και τη θέση της γυναίκας σ’ έναν ανδροκρατούμενο κόσμο.
Παρακολουθώντας την ταινία Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια, ένιωθα τον χρόνο, ή μάλλον τη διαχρονική ιστορία, να συρρικνώνεται και να γίνεται μια τελεία. Η βία του παρελθόντος και η βία του παρόντος να διατρέχουν τον χρόνο και να συμπυκνώνονται σε μια τελεία.
Πρόκειται για την αντίθετη μορφή της σύνθεσης των τεχνών, του λόγου –αν και στην ταινία δεν αρθρώνεται–, της μουσικής, της κίνησης.
Οι συμβολισμοί μπορεί να είναι και αυθαίρετοι. Αν αποκαλούμε τη γη «μάνα γη» και έτσι επίσης χαρακτηρίζουμε τη χώρα όπου γεννηθήκαμε, πατρίδα μάνα, και αν εξαιτίας των πολέμων, των συγκρούσεων, των συνθηκών της προδοσίας, της απιστίας, την κατηγορούμε σαν μάνα που σκοτώνει τα παιδιά της, τότε οι εμβόλιμες σκηνές επιβεβαιώνουν τις ρήσεις.
Στην ταινία δεν υπάρχουν λεκτικοί διάλογοι. Έχουν αντικατασταθεί από τη διαδοχή των εικόνων και την εκτέλεση του πενταγράμμου. Η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη για την ομώνυμη όπερα, με την οποία επενδύεται η ταινία, εκτελείται από την ορχήστρα της Ακαδημίας της Πετρούπολης. Η κάθε νότα γίνεται κίνηση, μια ταύτιση που δεν διαχωρίζεται από καμιά σπάθα, όσο κοφτερή και αν είναι.
Οι άκρες των δαχτύλων των αόρατων μουσικών, που ακουμπούν τα όργανα για να παραχθεί ο ήχος, και οι άκρες των άκρων των ορατών χορευτών, πηγάζουν από το βαθύτερο αίσθημά τους και εκτείνονται στο άπειρο για να ενωθούν μαζί του. Η οπτική ταύτιση του χορού, με κορυφαία τη Μαρία Κουσούνη (Μήδεια), με την ακουστική συνοδεία είναι τόσο έντονη και αρμονική, που δεν προκαλεί μόνο τον θαυμασμό, αλλά έναν εσωτερικό πόνο.
Την ομορφιά της εικόνας και την αρμονία της μουσικής, μια τελεία, τη διακόπτουν ή την ανατρέπουν προσωρινά οι εξωτερικές σκηνές της βίας, της σύγκρουσης των εξεγερμένων πολιτών κατά της εφαρμοσμένης οικονομικής πολιτικής, με την εξουσία να οπλίζει και να προτρέπει κάποια από τα παιδιά της να βάλουν σε κίνδυνο της ζωής τους τα άλλα της παιδιά, στα οποία συμπαραστέκεται με τις στιγμιαίες εμφανίσεις του ο Μίκης Θεοδωράκης. Θα μπορούσε να είναι ένα σκηνοθετικό εύρημα αντίθετο από εκείνα όπου, όταν κορυφώνεται η αντοχή του θεατή/ακροατή, παρεμβαίνει κάποιο στοιχείο χαλάρωσης για να δώσει χρόνο στο κοινό να αναπνεύσει και να επανέλθει, για να αντέξει μέχρι την ολοκλήρωση του τραγικού έργου.
Η ταινία, γυρισμένη στο Απολλώνειο Θέατρο –το αποκαλούμενο Δεύτερη Σκάλα– στην Ερμούπολη της Σύρου, και κυριολεκτικά πάνω στη σκηνή, με τον χορογράφο Ρενάτο Ζατέλα, διευθυντή του μπαλέτου της Λυρικής Σκηνής, να διευθύνει τον χορό, είναι μια σύμπτυξη χρόνου, μουσικής, κίνησης, αισθημάτων, αγάπης, μίσους, ζωής και θανάτου, από το 431 π.Χ. που παρουσιάστηκε η Μήδεια του Ευριπίδη μέχρι το αίσιο έτος 2014 που παρουσιάζεται η Μήδεια του Αστέρη Κούτουλα, που συλλαμβάνει την αντίθεση εξέγερσης και καταστολής.
Μέσα από αυτή την πανδαισία εικόνας, ήχου, χρώματος και κίνησης, που δεν μεταφέρεται με λόγια, όπως η γεύση της πίκρας ή της γλύκας που παράγει κάποιο είδος, αλλά προσλαμβάνεται με τη φυσική ικανότητα των αισθήσεών μας, αναδύονται αισθήματα, σκέψεις και προσδοκίες για μια κάποια στροφή των εκφραστικών μέσων των τεχνών, και του κινηματογράφου, του επονομαζόμενου «έβδομη τέχνη».
Ενίοτε θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό.

Ιωάννα Καρατζαφέρη, 25.6.2014 / diastixo.gr
(http://diastixo.gr/epikaira/apospasmatika/2700-mia-telia)

——————————————

Ηλίας Μαλανδρής
ΜΗΔΕΙΑ επί 2:
Σπύρος Ευαγγελάτος και Αστέρης Κούτουλας

Δεν έχει περάσει ένας μήνας από την προβολή της εξαίρετης ταινίας του Αστέρη Κούτουλα Recycling Medea στο θέατρο Badminton, με την παρουσία του Μίκη Θεοδωράκη. Το έργο προσεγγίζει τον μύθο της Μήδειας μέσα από την χορευτική απόδοση της γνωστής όπερας του μεγάλου συνθέτη. Το χορόδραμα αποτελεί αντικείμενο άλλης συζήτησης και οπωσδήποτε δεν ενδιαφέρει όταν οι αρετές της ταινίας ήταν τέτοιες ώστε να σε παρασύρουν και να σε υψώσουν με την πάντα αναστάσιμη μουσική του Μίκη.
Περίμενα βέβαια να δω και την άλλη εκδοχή της επιδαυριακής Μήδειας του Σπύρου Ευαγγελάτου με τον Γιώργο Κιμούλη στον ρόλο της αναπάντεχα εξόριστης βασιλοπούλας. “Του χαλασμού βασίλισσες”, όπως θα έλεγε κι ο Παλαμάς. Οι συγκρίσεις βέβαια δεν είναι ορατές καθώς το μέσον αλλάζει τόσο. Άλλους κώδικες θα χρησιμοποιήσει ο σκηνοθέτης στο σινεμά κι άλλους στο θέατρο. Αξίζει όμως να αναφέρουμε από την αρχή πως πρόκειται για δύο υψηλής αισθητικής και ήθους δουλειές.
Τον Αστέρη Κούτουλα τον γνώρισα πριν από είκοσι περίπου χρόνια. Τον είδα να ανακατεύει τα χαρτιά του Μίκη ψάχνοντας τα σημεία εκείνα της ζωής του που του ενέπνευσαν το έργο του. Τον είδα να λατρεύει το είδωλο του και να παθιάζεται να αναδείξει το έργο του. Έργο πάθους λοιπόν ήταν και η Μήδειά του. Μια κινηματογράφηση άψογη τεχνικά και ουσιαστικά. Η κάμερα να παρακολουθεί την καταβύθιση των χορευτών και του χορογράφου στο έργο, στην μουσική υπέρβαση, στον μύθο και τέλος στην ποίηση. Ποίηση του Ευριπίδη που αποδόθηκε από τον ίδιο τον Μίκη στο λιμπρέτο. Παρεμβάλλονταν ωστόσο στιγμές απίστευτης φθοράς-κατάντιας του ελληνικού πολιτικού συστήματος με τον ίδιο τον Μίκη να φοράει αντι-ασφυξιογόνες μάσκες και να κατεβαίνει στην Βουλή της διαμαρτυρίας και να δέχεται την βία της αστυνομίας. Εικόνες που δεν θα φύγουν από την μνήμη μας, ποτέ! Ο Αστέρης θέλησε να συνδυάσει αυτά τα δύο πρόσωπα της Ελλάδας και να τα ταυτίσει. Η Μήδεια η γυναίκα που θα σφάξει τα παιδιά της και η Ελλάδα που τρώει τα παιδιά της. Σε μια κοινή πορεία Μήδεια και Ελλάδα είναι έννοιες ταυτόσημες. Δεν είναι εύκολο όμως αν κανείς το δει απομακρυσμένος από την εποχή του. Και η ταινία είναι μια πράξη μνήμης που όμως θα ζήσει και μετά από μας, καταδικασμένη να γνωρίσει και να αναγνωριστεί από την αιωνιότητα όπως όλα τα έργα τέχνης. Η Μήδεια είναι μια βάρβαρη. Δεν είναι Ελληνίδα. Πολύ δε περισσότερο δεν είναι χριστιανή. Κι εδώ βρίσκεται κατά την γνώμη μου η προβληματική του έργου. Δικάζουμε την Μήδεια με άλλους νόμους ηθικής από την εποχή της. Τουλάχιστον από την εποχή γραφής του έργου. Και την καταδικάζουμε αντίθετα και κόντρα από τον Ευριπίδη που παραδόξως για μας, την δικαιώνει. Μην ξεχνάμε ότι η Μήδεια όχι μόνο θα βρει κατάλυμα και παρηγοριά στον Αιγέα αλλά και θα φύγει θριαμβολογώντας πάνω σε ένα φωτεινό άρμα που το σέρνουν μυθολογικοί δράκοι. Το ερώτημα γιατί ο Ευριπίδης την δικαιώνει αναζητά την σκηνική του απάντηση χρόνια τώρα ματαίως.
Ο Σπύρος Ευαγγελάτος ξαναδουλεύει την Μήδειά του με ανδρική διανομή αυτή τη φορά. Οπωσδήποτε για να μην ξεχνιόμαστε τα έργα γράφτηκαν να παίζονται από άνδρες. Έτσι έχει εκ προοιμίου ενδιαφέρον αυτή η παρουσίαση. Αρκεί βέβαια να παίζονται από σπουδαίους ερμηνευτές. Και ο Κιμούλης είναι! Πολλές φορές τον έχω δει να παρασύρεται από την εικόνα που έφτιαξαν για αυτόν οι κριτικοί και να υπονομεύει τον ρόλο προβάλλοντας και επιδεικνύοντας το ταλέντο του. Έτσι απομακρυνόταν από τον ρόλο. Εδώ ήταν καίριος και ουσιώδης. Ταπεινός όπως πρέπει να είναι ένας εργάτης έδωσε το σύμβολο ως όφειλε κι όχι τον χαρακτήρα.
Η σκηνοθεσία του Ευαγγελάτου, βέβαιη, συνεπής στην ιστορία του, μελετημένη στην ακρίβεια και την λεπτομέρεια. Με πόση χαρά έβλεπα επιτέλους τον δωδεκάχρονο γιο μου να συλλειτουργεί στη μέθεξη που πρέπει να προκαλεί το αρχαίο δράμα εισπράττοντας τον σεισμό και τον όλεθρο που προκαλεί η Μήδεια. Με ένα δυο από μέρους μου αντιρρήσεις στην διάταξη και απόδοση των χορικών. Δεν κατάλαβα, ας πούμε, την παραπομπή στους Δερβίσηδες, μόλο που τα κοστούμια του Μετζικώφ (τι θαύμα) οδηγούσαν προς τα εκεί. Όμως τα κοστούμια δεν διαμορφώνουν την παράσταση αυτά διαμορφώνονται και ράβονται στα μέτρα της. Θυμάμαι όταν ο Μινωτής ανέβασε τις Φοίνισσες με την Νέλη Αγγελίδου, αναρωτιόμουν γιατί ο Οιδίποδας τάχα να φοράει ξεσκισμένο κοστούμι αφού δεν έχει εκδιωχθεί από το παλάτι, όπως συμβαίνει στον Κολωνό. Παρασυρμένοι όμως από το μυθικό κοστούμι του Κολωνού θέλησαν να του φορέσουν ένα ίδιο στις Φοίνισσες. Λάθος κατά την γνώμη μου. Εδώ ο Χορός ξεκινάει έναν λυτρωτικό χορό με αναφορά στους Δερβίσηδες. Όμως ο Χορός της Μήδειας πρώτον δεν είναι χορός βαρβάρων και δεύτερον μπορεί να παίζεται από άνδρες αλλά είναι γυναίκες και στις γυναίκες ως γνωστόν απαγορεύεται δια ροπάλου η συμμετοχή στην τελετουργία.
Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος την μετάφραση του οποίου χρησιμοποίησε ο Σπύρος Ευαγγελάτος, δίνει τέλος το λανθασμένο, κατά τη γνώμη μου στίγμα, της διαμόρφωσης της παρουσίασης της Μήδειας όλα αυτά τα χρόνια. Ας μην γελιόμαστε όλοι όσοι επικαλούνται το λειτούργημα του μεταφραστή δεν αντιμετωπίζουν τα αληθινά προβλήματα που έχει η απόδοση των αρχαίων κειμένων. Παραφράσεις κάνουν μόνο, των εκδοχών, των Γερμανών φιλολόγων, που τα αποδίδουν από το πρωτότυπο, δίχως σημεία στίξεως ούτε καν διαχωρισμό διαλόγων σε πρόσωπα. Ο μεταφραστής λοιπόν πίσω από την σιγουριά της ελευθερίας που του δίνει η έννοια της μετάφρασης μπορεί να διαμορφώσει το ήθος της παράστασης. Θα σταθώ μόνο σε μια φράση, που δεν υπάρχει στο κείμενο αλλά την πρόσθεσε… ο μεταφραστής, θέλοντας να καθορίσει το στίγμα και να προσδιορίσει την σκηνοθετική γραμμή. Γιατί τι άλλο ήθελε να δείξει, τοποθετώντας στον λόγο του Ευριπίδη, παράφραση της αμλετικής φράσης του Σαίξπηρ, «Δυστυχία το όνομά σου είναι γυναίκα.» (Η φράση στον Αμλετ είναι «Αδυναμία το όνομά σου είναι γυναίκα» και στο πρωτότυπο αδυναμία=εύθραστον). Όμως αν η Μήδεια είναι δυστυχής δεν αφορά κανέναν. Αν περιφέρει την δυστυχία της για να την μεταδώσει δεν είναι τραγικό πρόσωπο με μέγεθος, είναι γυναικούλα. Ο σκηνοθέτης ευτυχώς δεν άφησε τον θίασο να παρασυρθεί από αυτή την θεωρητική παγίδα. Ο χαρακτήρας έχει δικαίωμα να είναι δυστυχής, το σύμβολο όχι. Η Μήδεια είναι η υπέρτατη θυσία. Δεν είναι ο θύτης, είναι το θύμα που οδηγείται στο μαρτύριο για να εξιλεωθεί και να ανυψωθεί, όπως ο Χριστός, όπως ο Προφήτης Ηλίας. Μετά το μαρτύριο, έρχεται η ανάσταση. Γι αυτό ο Ευριπίδης την ανυψώνει, την δικαιώνει. Αν δεν υπάρχει πάθος δεν υπάρχει κάθαρση. Απλή μαθηματική εξίσωση. Η Μήδεια δεν σκοτώνει από εκδίκηση αλλά από απόγνωση. Υπερασπίζεται την αξιοπρέπειά της που την ταυτίζει με την γενιά της. «Τι λάθος μου, να πιστέψω τα λόγια ενός Έλληνα», λέει. Τα παιδιά της είναι σύμβολά του παρηκμασμένου πολιτισμού όπως σωστά το είδε ο Αστέρης στην ταινία και ο Μίκης μεταφράζει σωστά ΠΡΕΠΕΙ να τα σκοτώσω, κι όχι θέλω να τα σκοτώσω. Ε; Πρέπει να πεθάνουν για να λείψει ο κακός σπόρος, για να μην εξαπλωθεί ο μιαρός σπόρος, προέκταση της παρακμής που απορρέει από την κατάκτηση μιας εξουσίας με μέσον τον γάμο αντί για τον πόλεμο.
Σήμερα δεν αντιλαμβανόμαστε πόσο απεχθής είναι ο Ιάσων στο κοινό της εποχής του Ευριπίδη, που από άξιος ήρωας-κατακτητής της Αργοναυτικής εκστρατείας ξεπέφτει στο ρόλο του αγαπητικού από λατρεία για μια φαύλη εξουσία. Και είναι η ύψιστη θυσία για την Μήδεια να απονείμει την ηθική τάξη σκοτώνοντας τα παιδιά της η ίδια. Να αντέξει τον μεγαλύτερο πόνο που μπορεί να νιώσει ο άνθρωπος όταν θα τα θάβει με τα ίδια της τα χέρια. Δεν στερεί εκδικητικά από τον Ιάσονα την ταφή τους. Με τον θάνατό τους έχουν εξαγνιστεί. Αν τα πιάσει ο ανίερος, θα τα μολύνει. Γι αυτό αρνείται πεισματικά να του τα δώσει. Όλος αυτός ο ανατρεπτικός Ευριπίδης βρήκε την δικαίωσή του στην παράσταση του Ευαγγελάτου και ο Κιμούλης δεν ξέρω αν βρήκε την Μήδεια… την ακούμπησε πάντως και ακούμπησε κι εμάς.

Ηλίας Μαλανδρής, Αύγουστος 2013

——————————————

Η Α’ χορεύτρια της Λυρικής Μαρία Κουσουνή, και πρωταγωνίστρια του ντοκιμαντέρ «Ανακυκλώνοντας την Μήδεια» (Recycling Medea), μίλησε στο enet.gr για το πώς ένιωσε για το διεθνές βραβείο «Το πολυτιμότερο ντοκιμαντέρ του 2014», που κέρδισε η ταινία στο Βερολίνο από το Ίδρυμα «Κινηματογράφος για την ειρήνη».

H κινηματογραφική όπερα – μπαλέτο του Αστέρη Κούτουλα, με τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και τη χορογραφία του Ρενάτο Τζανέλα, είναι εμπνευσμένη από την τραγωδία του Ευριπίδη, «Μήδεια».
Στο ντοκιμαντέρ, ο δημιουργός Αστέρης Κούτουλας περιγράφει την σύνδεση μεταξύ της χορογραφίας στην θεατρική σκηνή και σε αυτήν στους δρόμους της Αθήνας κατά την διάρκεια διαδηλώσεων.
«Κανείς από τους χορευτές δεν γνώριζε όταν κάναμε τα γυρίσματα στη διάρκεια των σκηνικών προβών και τις παραστάσεις ότι θα γινόταν ντοκιμαντέρ που θα κέρδιζε βραβεία κάποια στιγμή. Γιατί πολύ απλά ξεκίνησε με την προοπτική να είναι ταινία μπαλέτου. Έζησα τη ζωή της Μήδειας και μετά έφυγε από τα χέρια μου… Τρία χρόνια μετά το όραμα του Αστέρη Κουτούλα με τη συνεργασία του Ρενάτο Ζανέλα είχε αυτό το αποτέλεσμα. Αισθάνομαι έντονα ότι η επιτυχία οφείλεται σε αυτούς», αναφέρει η Μαρία Κουσουνή στο enet.gr.
Η διεθνής κριτική επιτροπή του Ιδρύματος απονέμει κάθε χρόνο το βραβείο σε ντοκιμαντέρ τα οποία αξίζουν ιδιαίτερης προσοχής, καθώς κεντρικό θέμα τους αποτελούν κοινωνικά και πολιτικά θέματα. Στο σκεπτικό της διεθνούς κριτικής επιτροπής –η οποία βραβεύει ντοκιμαντέρ που θίγουν κοινωνικά και πολιτικά θέματα– αναφέρεται πως πρόκειται για «υψηλής καλλιτεχνικής αξίας αντισυμβατικό» φιλμ.
Μεταξύ των προσκεκλημένων στην λαμπερή βραδιά που διοργάνωσε το Ίδρυμα «Κινηματογράφος για την ειρήνη» στο περιθώριο της Μπερλινάλε στο «Konzerthaus» του Βερολίνου ήταν ο Χανς-Ντίτριχ Γκένσερ, ο Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν, η Κατρίν Ντενέβ, η Ούμα Θέρμαν, ο Ένιο Μορικόνε, η Ορνέλα Μούτι, ο σερ Κρίστοφερ Λι και το συγκρότημα «Pussy Riot».
enet.gr (Ελευθεροτυπία), 20.02.2014
(http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=416720)

——————————————

Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια: Επισκόπηση γερμανικού τύπου
(μετάφραση: Τέο Βότσος)

Φράνκφουρτερ Αλγκεμάινε Τσάιτουνγκ (Frankfurter Allgemeine Zeitung):
… Η σκηνή-κλειδί του μπαλέτου είναι και εκείνη όλης της ταινίας, αποτελεί, βασικά, την πεμπτουσία της: Ο Ιάσονας αποκηρύσσει τη Μήδεια για να παντρευτεί μιαν άλλη. Μια «μεταβολή αξιών» που προϋποθέτει απεριόριστη ελευθερία. «Αν θες να είσαι ελεύθερος», προφητεύει η Μήδεια, «χάνεις τα παιδιά σου.»
Η Μαρία Κουσουνή, η πρίμα μπαλαρίνα, είναι Αθηναία και μια υπέροχη, φανταστική Μήδεια. Ο Ρενάτο Τζανέλα – τις θαυμάσιες χορογραφίες του οποίου μπορούσε κανείς να θαυμάσει στο παρελθόν στη Στουτγάρδη, στο Βερολίνο και κυρίως στη Βιέννη – κυριαρχεί με το ανσάμπλ του την ταινία του Κούτουλα… Τον αυστηρό χορό των νεκρών του Τζανέλα εναλλάσσουν ο Κούτουλας και η μοντέρ του, η Μπαμπέτ Ρόζενμπάουμ, με τις τραχιές σκηνές από τον σωματικό αγώνα της ελληνικής νεολαίας ενάντια στην κυβερνητική πολιτική. Σε ασπρόμαυρες ντοκιμαντερίστικες σεκάνς, τις οποίες φωτίζει μονάχα το πορτοκαλί των φλεγόμενων δρόμων, ο Κούτουλας δείχνει την νεολαία να συγκρούεται με την κρατική εξουσία. Είναι ένα διαφορετικό μπαλέτο: Αυτό των αστυνομικών μποτών που χτυπούν βαριά την άσφαλτο, των ανάλαφρων βημάτων των διαδηλωτών με τα αθλητικά παπούτσια, και των τραυματισμένων ανθρώπινων σωμάτων που πέφτουν στο έδαφος.
Το μεγάλο επίτευγμα του Κούτουλα και του επιτελείου του είναι αυτό ακριβώς το αρμονικό πάντρεμα των σκηνών χορού και δρόμου. Η σιωπηλή σχεδόν αφήγηση της ιστορίας της δεινοπαθούσας φόνισσας που στηρίζεται στην επιβλητική μουσική του Θεοδωράκη, ο τρόπος με τον οποίον αποδίδεται η ανάδυση της Μήδειας από το φρικαλέο παρελθόν της, η εμπλοκή του θεατή στο απαίσιο παρόν του καθημερινού πολέμου γενεών μπροστά στην εντυπωσιακή πρόσοψη της Βουλής στην πλατεία του Συντάγματος.
1.200 θεατές, στην πλειοψηφία τους νέοι άνθρωποι, παραβρέθηκαν στην πρεμιέρα της ταινίας στο Θέατρο Badminton της Αθήνας. Μια τεράστια επιτυχία, ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη ότι η παγκόσμια αυτή πρεμιέρα έπρεπε να τα βγάλει πέρα χωρίς καμία σχεδόν διαφήμιση: Μια εβδομάδα πριν η ΕΡΤ, που προοριζόταν ως χορηγός επικοινωνίας, αναγκάστηκε – με εντολή της κυβέρνησης- να σταματήσει την εκπομπή του προγράμματός της. Με πρωτοφανή ενθουσιασμό το κοινό επιδοκίμασε όχι μόνο τον Κούτουλα και τους χορευτές του, αλλά προ πάντων τον υπερήλικα Θεοδωράκη, τον οποίον είχαν μεταφέρει με το καροτσάκι στο θέατρο. Σ’ ένα πλάνο του με μια από τις άγριες σκηνές οδομαχίας, ο 53χρονος σκηνοθέτης αφήνει τον 87χρονο συνθέτη ν’ αναστενάξει: «Αν ήμουν σήμερα νέος, θα με αποκαλούσαν κι εμένα τρομοκράτη.»
Αλλά για τι είδους έργου πρόκειται τελικά; Μια ταινία μουσικής ή μια ταινία μπαλέτου; Μια πολιτική ταινία ή ένα ντοκιμαντέρ; Είναι όλα αυτά μαζί και ταυτόχρονα τίποτε απ’ όλα αυτά, λέει ο σκηνοθέτης. Στο πλαίσιο, πάντως, που έχει επιλέξει ο ίδιος, είναι κατά πρώτο λόγο μια πολιτική ταινία…
Χανς Γκέοργκ Χέρμαν, 4.7.2013
Φράνκφουρτερ Αλγκεμάινε Τσάιτουνγκ

Süddeutsche Zeitung:
… Ο Αστέρης Κούτουλας έχει γυρίσει μια ταινία για την κρίση, για τις διαμαρτυρίες, αλλά και για την ιστορία της Μήδειας, της παιδοκτόνου του αρχαίου μύθου. Το αποτέλεσμα πάντως δεν επιτρέπει να μιλάμε για ένα ντοκιμαντέρ, πρόκειται περισσότερο για ένα κινηματογραφικό δοκίμιο, ένα κολάζ με επιβλητικές εικόνες που συνδυάζει τις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας με ένα μπαλέτο για τη Μήδεια. Ένα συγκλονιστικό έργο καθώς η παρουσία της πρίμα μπαλαρίνα Μαρία Κουσουνή, σε συνδυασμό με τους φλεγόμενους δρόμους της Αθήνας, αποδεικνύεται ένα επιδέξιο τέχνασμα που συνοδεύεται από το ανάλογο πάθος. Και μετά υπάρχει και ο Μίκης Θεοδωράκης, ο συνθέτης, ο οποίος εδώ ως δημιουργός της μουσικής του συγκεκριμένου έργου δεν παραμένει βουβός, αλλά παίρνει και το λόγο: «Αν ήμουν σήμερα νέος, θα με αποκαλούσαν κι εμένα τρομοκράτη», λέει…
Αντρέας Ταμ, 15.11.2013
Ζιντόιτσε Τσάιτουνγκ

artechock.de:
Το Recycling Medea (Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια) είναι μια συγχώνευση του κλασικού και του σύγχρονου χορού με επίκαιρες εικόνες από νέους ανθρώπους που διαμαρτύρονται ενάντια στα μέτρα λιτότητας. «Η Ελλάδα σκοτώνει τη νεολαία της καταστρέφοντας το μέλλον της» – έτσι θα μπορούσε να είναι η περιγραφή του εντυπωσιακού αυτού κινηματογραφικού πειράματος… Μια συνειρμική και μουσική συναρμολόγηση χορευτικών σκηνών με εικόνες τρυφερών και εξοργισμένων νέων από την οποία προκύπτει ένας κινηματογραφικός Εθνικός Ύμνος για τα γεγονότα της σημερινής εποχής, ο οποίος εν μέσω της κρίσης αφηγείται εκ νέου τον μύθο.
Ντούνια Μπιάλας, 14.11.2013
www.artechock.de

Junge Welt:
Το «Recycling Medea» (Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια) είναι μια συνταρακτική ταινία για την παιδοκτόνο κοινωνία του σήμερα … «Η ταινία της Μήδειας», λέει ο Θεοδωράκης, «είναι για μένα ένα κατ’ εξοχήν ελληνικό έργο τέχνης.» Δεν έχει άδικο. Και επειδή είναι ελληνικό, αφηγείται – με τρόπο μεγαλειώδη – τις απαρχές. Τις απαρχές όλων μας.
Εφημερίδα Γιούνγκε Βελτ (Junge Welt), 27.06.2013 (Πολιτισμός)

Plärrer:
Η κοινωνία: αυτό το άπληστο για εξουσία, παιδοκτόνο πλάσμα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ελληνική κοινωνία. Πριν δυο χρόνια, ο Αστέρης Κούτουλας είδε στην Αθήνα την χορογραφία που δημιούργησε ο Ρενάτο Τζανέλα, διευθυντής του μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, πάνω στο μύθο της Μήδειας. Τον ενέπνευσε γι’ αυτό το κινηματογραφικό πείραμα το οποίο αντιμετωπίζει και ως επίκαιρο καθρέφτισμα της ελληνικής κατάστασης: Η Μήδεια ως τραγική φιγούρα που δολοφονώντας εκδικείται για την προδοσία του αγαπημένου της – μια προδοσία που εκείνος διαπράττει από απληστία και φιλοδοξία. Η υπέροχη πρίμα μπαλαρίνα Μαρία Κουσουνή ενσαρκώνει στη «Μήδεια» του Τζανέλα την κεντρική ηρωίδα, και αποτελεί βασικό στοιχείο αυτής της ταινίας η οποία παρουσιάζει βασικά δύο διαφορετικές χορογραφίες: μια καλλιτεχνική και μια αυθόρμητη. Καθώς ο Κούτουλας αντιπαραθέτει τις χορευτικές σκηνές με λήψεις από Έλληνες νέους σε πορείες διαμαρτυρίας ενάντια στο κράτος, το οποίο τους έχει κλέψει το μέλλον…
J.S., 12/2013
Περιοδικό plärrer, Νυρεμβέργη

——————————————

Βελισσάριος Κοσσυβάκης
Η ταινία «ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΜΗΔΕΙΑ» του Αστέρη Κούτουλα

Ο συμβολισμός υπήρξε (μαζί με την αλληγορία) ένα πολύ αποτελεσματικό όπλο και μέσον, ανέκαθεν χρήσιμο εργαλείο των δημιουργών, λογοτεχνών ή σκηνοθετών, ώστε να περάσουν τις ιδέες που ήθελαν στο κοινό, αλλά και να αποφύγουν κάθε λογής λογοκρισία. Η χρησιμότητα του μέσου αυτού συνεχίζει να είναι πολύ μεγάλη ως εκφραστικό μέσον ακόμα και σήμερα (και θα συνεχίζει να είναι και στο μέλλον), αυτό εξάλλου φαίνεται από το γεγονός ότι χρησιμοποιείται κατά κόρον. Πιο συγκεκριμένα, η τέχνη του κινηματογράφου (που κατά τον Μαγιακόφσκι εμπερικλείει μεγάλη δύναμη αφού διαδίδει εύκολα ιδέες) χρειάζεται κατά συνέπεια τον συμβολισμό – και φυσικά την αλληγορία. Όσον αφορά λοιπόν το φιλόδοξο έργο του Αστέρη Κούτουλα, το πρόσωπο της Μήδειας είναι απολύτως συμβολικό: η Μήδεια, πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας και ίσως η πιο τραγική από όλους τους ήρωες και ηρωίδες του Ευριπίδη, συνεχίζει να επαναλαμβάνεται και διαρκώς να ανακυκλώνεται στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, αυτή τη φορά όμως όχι ως μύθος, αλλά σαν τραγική πραγματικότητα…
Πρίν ασχοληθούμε εκτενέστερα με το πρόσωπο της Μήδειας και τους συμβολισμούς της, ας δούμε την ταινία αυτή καθεαυτή: το «Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια», δεν είναι μια ταινία μυθοπλασίας, με δυσκολία επίσης θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε και ως ντοκιμαντέρ. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια σύνθετη performance, της οποίας η πολυθεματικότητα οδηγεί στο ίδιο σημείο. Ας δούμε από τι αποτελείται:

α) Η Μήδεια ως κεντρικό πρόσωπο σε χορογραφία. Ο χορός είναι μια δραστηριότητα καθαρά συμβολική, εκφράζοντας κυρίως δύο στοιχεία που είναι μεταξύ τους αλληλένδετα: τον έρωτα και τον θάνατο. Η εξαιρετική χορεύτρια Μαρία Κουσουνή ως Μήδεια δίνει μια νευρώδη και εκφραστικότατη απόδοση (ακόμα και στην πρόβα) της γυναίκας που πάνω σε κρίση ερωτικής ζήλειας και οργής σκοτώνει τα παιδιά της, σε απόλυτη αρμονία με την υποβλητική μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Ο χορογράφος Renato Zanella παρεμβαίνει σε κάποια καίρια σημεία, σαν μια τελευταία πινελιά στο όλο δρώμενο.
β) Το δροσερό πρόσωπο της νεαρής κοπέλας (Bella Oelmann) που προκαλεί στο θεατή ψυχική ευεξία και τρυφερά συναισθήματα, συμβολίζει την αθωότητα που όμως κινδυνεύει να χαθεί, από τη στιγμή κιόλας της γέννησης (που συμβολίζεται με το νερό). Η νέα γενιά της Ελλάδας είναι καταδικασμένη να σαπίσει προτού καν μπεί σε διαδικασία ωρίμανσης, αφού καλείται να ενταχθεί σε μια κοινωνία με αδιέξοδα και χωρίς προοπτικές και όνειρα.
γ) Τα βίαια επεισόδια των νεαρών με τις δυνάμεις της αστυνομίας στο κέντρο της Αθήνας, τα οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση αποδίδονται ως μια ηλεκτρισμένη χορογραφία. Είναι ένα σύμβολο οργής της νέας γενιάς απέναντι στο σύστημα, αλλά όχι μόνο: σε κάποιο κοντινό πλάνο ενός νεαρού, αποδίδεται ανάγλυφα η απελπισία από την προοπτική ενός μαύρου μέλλοντος.
δ) Το πρόσωπο του Μίκη Θεοδωράκη, ανεξάρτητα από τη μουσική του που υπάρχει ως ιδανική επένδυση της ταινίας. Ο ίδιος μπορεί να εμφανίζεται λίγο για να πεί μόνο μερικές φράσεις, όμως το πρόσωπό του εδώ ίσως και να είναι τραγικότερο ακόμα και από αυτό της Μήδειας. Και αυτό διότι ο Μίκης είναι στην κυριολεξία – και καθόλου συμβολικά – ένα ιδιαίτερο πρόσωπο, αυτόπτης μάρτυς της νεοελληνικής τραγωδίας σε όλες της τις εκφάνσεις: έζησε τον πόλεμο και την αντίσταση ενάντια στο Ναζισμό, την θηριωδία του εμφυλίου, την χούντα των συνταγματαρχών, την φαυλοκρατία της μεταπολίτευσης και τέλος τον ξεπεσμό του σήμερα. Θα μπορούσε να είναι ο κορυφαίος του χορού στη σύγχρονη ελληνική τραγωδία.

Επανερχόμενοι στο πρόσωπο της Μήδειας, πολλοί ίσως φανταστούν ότι συμβολίζει την Ελλάδα που σκοτώνει τα παιδιά της. Όμως αυτή η προσέγγιση ίσως να είναι πολύ απλοϊκή για μια τόσο δυνατή ταινία, η οποία σίγουρα δεν απευθύνεται σε ένα «εύκολο» κοινό, αυτούς που πηγαίνουν στον κινηματογράφο για να διασκεδάσουν τρώγοντας ποπ κορν. Αυτοί μπορούν να πάρουν τα ποπ κορν και τις κόκα κόλες τους και να πάνε κάπου αλλού. Το «Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια» απευθύνεται σε ανθρώπους που θέλουν να προβληματιστούν. Εδώ λοιπόν έγκειται η αξία του συμβολισμού: η θέαση της ταινίας θα έχει αξία αν ο κάθε θεατής δει τη Μήδεια ως το alter ego του και το ξανθό κορίτσι ως το παιδί του. Τότε ίσως κατανοήσει τι κοινωνία δημιούργησε για την νέα γενιά, της οποίας το μέλλον έκλεψε, ουσιαστικά σκοτώνοντάς την, είτε εμπιστευόμενος ανεύθυνα την τύχη της Ελλάδας σε ανθρώπους ανίκανους και φαύλους, είτε ζώντας μέσα σε μια (μεταπολιτευτική) κρεπάλη σαν να μην υπήρχε αύριο. Είναι λοιπόν όλα χαμένα; Αν ο καθένας από εμάς ταυτιστεί με το πρόσωπο της Μήδειας, προσπαθώντας όμως για μια αντίθετη προοπτική, ίσως να υπάρχει ακόμα ελπίδα. Ίσως να δικαιωθεί και ο Μαγιακόφσκι, που ήταν από τους πρώτους που κατάλαβαν τη δύναμη του κινηματογράφου ως μέσου προώθησης ιδεών.
30.7.2013
Βελισσάριος Κοσσυβάκης, New StarCinema

——————————————

Η ταινία «Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια» είναι μια σύγχρονη τραγωδία-μπαλέτο με στοιχεία documentaire και αφήγησης, που καταφέρνει να εγείρει το ενδιαφέρον και τον προβληματισμό του θεατή, με λυρικότητα και ρεαλισμό μαζί. Είναι αξιοσημείωτο το πώς από τον αρχαίο ευριπίδιο μύθο φτάνει στο σήμερα, συνδυάζοντας κατά μια έννοια το αρχαίο τριφυές: λόγος-μέλος-όρχηση (κείμενο-μουσική-χορός), σε μια σύγχρονη αντίληψη και φυσικά με τη σύμπραξη της τεχνολογίας. Η αφήγηση αποσπασμάτων από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, όπως και τα πλάνα με την «Αθωότητα» δίνουν μια σπονδυλωτή αίσθηση στην ταινία, η οποία όμως δένει με τον πυρήνα της αρχαίας και της σύγχρονης τραγικής ιστορίας…

Ρενάτα Δαλιανούδη, 18.7.2013

——————————————

Μίκης Θεοδωράκης: «Τρομοκρατώ τους πραγματικούς τρομοκράτες»
“Το Ποντίκι” ART / ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Είμαι εδώ. Ακέραιη. Νικήτρια του χρόνου. Είμαι η Ελλάδα!» Μιλά η Μήδεια, η παιδοκτόνος. Όπως και η Ελλάδα, η τραγική ηρωίδα σκοτώνει τα παιδιά της. Η ταινία του Αστέρη Κούτουλα «Recycling Medea» («Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια»), θα προ­βληθεί αυτό το ασφυκτικό καλοκαίρι, σε παγκόσμια πρώτη, στην Αθήνα από σήμερα Πέμπτη 18 Ιουλίου (κινηματογράφοι «Τριανόν» και «Λαΐς»).
Ο Μίκης Θεοδωράκης μάς μιλά γι’ αυτήν τη συγκλονιστική στιγμή της χώρας μας που δένεται με την τραγωδία της Μήδειας.

Πώς νομίζετε ότι η ταινία, εμπνευσμένη από τη δική σας μουσική για μπαλέτο, θα «μιλήσει» σ το κοινό στην παρούσα συγκυρία, από την οποία εμπνεύστηκε ο Αστέρης Κούτουλας;

Θεοδωράκης: Κάθε δημιουργός είναι φυσικό να αισθάνεται καλά όταν διαπιστώνει ότι το έργο του μπορεί να εμπνεύσει ικανούς καλλιτέχνες, όπως συνέβη στην περίπτωση της «Μήδειας» με τον Ρενάτο Τζανέλα και τον Αστέρη Κούτουλα. Η πρώτη προσέγγιση έγινε από τον χορογράφο Τζανέλα και με ικανοποίησε απόλυτα. Στη συνέχεια βρήκα καταπληκτική την ιδέα του Κούτουλα να συνενώσει σε ένα πρόσωπο τη Μήδεια και την Ελλάδα. Η άποψη ότι και οι δύο σκοτώνουν τα παιδιά τους και ότι δεν υπάρχει μέλλον τόσο για τη Μήδεια όσο και για τον ελληνικό λαό, φωτίζει την τραγωδία που βιώνουμε με εκτυφλωτικό φως, που διαπερνά το νέφος της προπαγάνδας των ξένων θυτών και των Ελλήνων συνενόχων τους, που τυφλώνει σήμερα τους περισσότερους Έλληνες. Όμως εκτός από την πολιτική διάσταση με ενδιαφέρει επίσης η εντύπωση που θα προκαλέσει αυτή η ταινία στο διε­θνές και ιδιαίτερα στο ευρωπαϊκό κοινό. Γιατί η ελληνική απάντηση στις συκοφαντικές διαστρεβλώσεις των ΜΜΕ, που βρίσκονται στην υπηρεσία των ευρωπαϊκών κυβερνήσε­ων και τραπεζών, γίνεται με έναν τρόπο υψηλής αισθητικής στάθμης, που δεν προδίδει – πιστεύω – το ανάστημα ενός Ευριπίδη, του οποίου η «παρουσία» προσδίδει στο έργο μας διαχρονική αξία και εγκυρότητα.

«Αν ήμουν νέος σήμερα, θα με έλεγαν τρομοκράτη» λέτε σ το διαφημιστικό τρέιλερ της ταινίας. Γιατί; Τόσο απελπισμένος είναι πλέον ο αγώνας; Και τι είναι αυτό που σας κρα­τά σ τις επάλξεις τόσες δεκαετίες, να πολεμάτε την εξουσία;

Θεοδωράκης: Το «υπήρξα στη ζωή μου τρεις φορές “τρομοκράτης”» (ξένη κατοχή, Εμφύλιος, χούντα) συνοδεύεται από τη φράση «οι δολοφόνοι με αποκαλούν τρομοκράτη και είμαι περήφα­νος γι’ αυτό».
Το σωστό λοιπόν είναι ότι διαχρονικά προσπαθώ να «τρομοκρατώ» τους πραγματικούς τρομοκράτες που απειλούν τον λαό μας. Πόσο θα κρατήσει ο αγώνας; Τουλάχιστον ο δικός μου, έως την κατάκτηση της εθνικής μας ανεξαρτησίας. Αγώνας ενάντια στις ξένες εξαρτήσεις παντός τύπου, που ξεκίνησαν μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια, για να μας επιβληθούν οι κάθε είδους Βαυαροί, έως σήμερα που κατά σύμπτωση μας κυβερ­νούν και πάλι Βαυαρογερμανοί. Γνωρίζω ότι δεν πρόκειται να δω αυτή την ευλογημένη μέρα, γι’ αυτό σας αφήνω «ευχή και κατάρα» να συνεχίσετε να παλεύετε έως ότου η Ελλά­δα γίνει απόλυτα ανεξάρτητη.

Θεοδωράκης: «Αν είχαμε αντισταθεί ως λαός το ’60, κατά τη χούντα, και το ’80, δεν θα σκότωνε σή­μερα η Ελλάδα τα παιδιά της», λέτε με αφορμή την ταινία. Θα θέλατε να το αναλύσετε αυτό;

Οι περίοδοι που ανέφερα, η δεκαετία του ’60 με τη χούντα και η δεκαετία του ’80, είχαν μέσα τους στοιχεία που προκαλούσαν τον λαό, τον έβγαζαν από τη νάρκη του και που, με την κατάλληλη πολιτική, ήταν πιθανό να τον οδηγήσουν μπροστά, ακόμα και σε ριζικές αλλαγές. Και στις δύο περιπτώσεις που ανέφερα, ο ρόλος μου (όπως αποδεικνύεται και εκ των υστέ­ρων) υπήρξε, πιστεύω, θετικός, αλλά με έφερε σε μετωπική σύγκρουση στο εσωτερικό της χώρας με τα κομματικά κατεστημένα και στο εξωτερικό τόσο με την πολιτική των ΗΠΑ όσο και των Σοβιετικών, που στην περίπτωση της Ελλάδας συμφωνούσαν στο να μην υπάρξουν ριζικές αλλαγές που να θίγουν τα στρατηγικά τους συμφέροντα και που συνέτειναν κυρίως στο να αποκλεισθεί κάθε περίπτωση ανόδου της Αριστεράς στην εξουσία.
Να λοιπόν γιατί το Κίνημα των Λαμπράκηδων, του οποίου ήμουν πρόεδρος και το οποίο αποσκοπούσε σε ριζικές αλλαγές, χτυπήθηκε τόσο από την τότε εξουσία όσο και από το ΚΚΕ, που έφτασε στα 1966 στο σημείο να με καθαιρέσει δικτατορικά από τη θέση του αρ­χηγού των Λαμπράκηδων.
Όλα αυτά στη δεκαετία του ’60, όταν η δύναμη της νεολαίας της Αριστεράς ξεπερνούσε τα 200.000 μέλη και οπαδούς και τα αντεξουσιαστικά μας συνθήματα τα ακολουθούσαν με φανατισμό εκατομμύρια λαού συνενωμένα με οπαδούς του Κέντρου. Τότε ο Γεώργιος Παπανδρέου, σύμβολο του δημοκρατικού κόσμου μετά την εκπαραθύρωσή του από τον Κωνσταντίνο, οδήγησε με την απόφασή του να παραιτηθεί στη διάσπαση της Ενώσεως Κέντρου, αρνούμενος παράλληλα κάθε συνεργασία με την Αριστερά, διασπώντας έτσι και το έως τότε ενωμένο μέτωπο του δημοκρατικού λαού. Αποτέλεσμα, η χούντα!

Τι ριζικές αλλαγές θέλατε τότε;

Θεοδωράκης: Βασικά την κατάκτηση της εθνικής μας ανεξαρτησίας, όπως το εννοώ και τώρα ύστερα από μισό αιώνα! Όταν έγινε η χούντα, ήμουν μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΔΑ, βουλευτής και τυπικά πρόεδρος των Λαμπράκηδων. Κατάφερα να μη συλληφθώ και αμέσως, στις 23 Απριλίου, εντελώς μόνος, πήρα την πρωτοβουλία να καλέσω τον λαό σε αντίσταση. Ύστερα από δέκα μέρες συγκέντρωσα πέντε στελέχη και πρότεινα την ίδρυση του Πατριωτικού Μετώπου. Δούλεψα στην παρανομία περίπου πέντε μήνες καθοδηγώντας την ανάπτυξη και τη δράση της αντίστασης. Τότε ήρθε απ’ έξω, από το Βουκουρέστι, όπου βρισκόταν το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ, εντολή να καθαιρεθώ από αρχηγός του Μετώπου και να παραδώσω την οργάνωση. Απομονώθηκα και σε λίγο, απροστάτευτος, έγινα εύκολη λεία των διωκτών μου, της Γενικής Ασφάλειας και της Στρατιωτικής Αστυνομίας, που έκαναν αγώνα δρόμου στον λόφο του Προφήτη Ηλία στο Χαϊδάρι ποιος θα με πιάσει πρώτος. Ο Στρατός είχε αποφασίσει να με σκοτώσουν επιτό­που. Η Ασφάλεια, περισσότερο έμπειρη, ήθελε να με σκοτώσει ηθικά… Και έτσι βρέθηκα στην Μπουμπουλίνας… Σταματώ εδώ δηλώνοντας ότι η εποχή της χούντας αποτελούσε ιστορική ευκαιρία για ριζικότατες αλλαγές, φτάνει να υπήρχε μια ενιαία αντιστασιακή ηγεσία, όπως στην εποχή του ΕΑΜ.
Δεκαετία του ’80. Στα 1978 ήμουν υποψήφιος δήμαρχος Αθηνών του ΚΚΕ. Στις εκλογές του 1 981 έγινα βουλευτής του. Στα 1977 είχα προτείνει τη δημιουργία της Κίνησης για την Ενότητα της Αριστεράς (ΚΕΑ). Γιατί; Γιατί είχα διαπιστώσει την άνοδο της Κεντροαριστεράς και της Αριστεράς γύρω στο 70%, γεγονός που άνοιγε την προοπτική για ριζικές αλλαγές. Όμως έθετα έναν όρο: Επειδή γνώριζα πολύ καλά ποιος είναι ο Ανδρέας Παπανδρέου, πίστευα ότι, χωρίς να έχει δίπλα του και απέναντί του μια ισχυρή ενωμένη Αριστερά, θα μας πήγαινε όλο και πιο δεξιά, όπως δυστυχώς έγινε, με τις τραγικές συνέπειες που πληρώνου­με σήμερα. Και πάλι οι σύντροφοί μου δεν με άκουσαν. Και έτσι, αντί να επωφεληθούμε από αυτή τη νέα ιστορική ευκαιρία, τη μεταβάλαμε με τη στάση μας σε κόλαση. Θα σας φανεί περίεργο αλλά και σήμερα πιστεύω ότι υπάρχει μια τέταρτη ιστορική ευ­καιρία. Και γι’ αυτήν αγωνίζομαι και πάλι μέσα από τις γραμμές της Σπίθας.

Η Μήδεια διαπράττει την παιδοκτονία για να εκδικηθεί τον Ιάσονα. Η Ελλάδα ποιον εκδι­κείται; Μήπως τον κακό εαυτό της; Μήπως αυτόν θα έπρεπε να έχει σκοτώσει; Μπορεί να βρει λύτρωση ύστερα από τόσα λάθη, παραλείψεις, ολιγωρίες, αβελτηρίες; Και πώς θα ζήσει χωρίς τα παιδιά; Χωρίς (το) μέλλον;

Θεοδωράκης: Στην τραγωδία του Ευριπίδη ξετυλίγεται με λεπτομέρειες το εσωτερικό δράμα της Μήδειας ύστερα από την προδοσία του Ιάσονα που την οδηγεί τελικά στην αποτρόπαιη πράξη της. Ο Αστέρης Κούτουλας στηρίζεται στην ομοιομορφία των εξωτερικών σκηνών, γεγονός που του επιτρέπει στο τέλος του έργου να ταυτίσει τη Μήδεια ως θύμα του πάθους της με την Ελ­λάδα ως θύμα των εχθρών της, που χρησιμοποιούν την αστυνομική βία ενάντια στα παιδιά της, μικρά και «μεγάλα», όπως ο Γλέζος κι εγώ, εκπρόσωποι των αντιστασιακών αγώνων κα­τά των ξένων. Έτσι η ταύτιση Μήδειας-Ελλάδαςπεριορίζεται στο γεγονός ότι και οι δυο είναι θύματα. Και ενώ η Μήδεια είναι θύμα και θύτης, η Ελλάδα είναι μόνο θύμα, με θύτες αυτούς που κρύβονται πίσω από την αστυνομική βία. Ο νεαρός διαδηλωτής, που δακρύζει καθώς γύρω του οργιάζει η βία της εξουσίας, ταυτίζεται με την Ελλάδα, που κι αυτή σπαράζει μαζί του. Από κει και πέρα, στα τελευταία λεπτά του έργου, η Μήδεια-Ελλάδα μετά τον σπαραγμό και τη μεγάλη κραυγή σταυρώνεται και αμέσως μετά πέφτει και σηκώνεται τρεις φορές, για να καθίσει τελικά επάνω στο σκάφος, την «Αργώ», να υψώσει περήφανα το κορμί της και να στρέψει το κεφάλι με αξιοπρέπεια κοιτάζοντας με δύναμη στα μάτια εχθρούς και φίλους.

Ο Ευριπίδης πολλές φορές με το έργο του έσωσε την Αθήνα (όπως στο τέλος του Πελο­ποννησιακού πολέμου, όταν οι Σπαρτιάτες ήθελαν να την ξεθεμελιώσουν) ή παρηγόρησε τους Αθηναίους (όταν αιχμάλωτοι τραγουδούσαν τα χορικά του δουλεύοντας στα λατομεία της Σικελίας). Η τέχνη παρηγορεί σήμερα; Εσάς σας παρηγορεί;

Θεοδωράκης: Μόνο με την Τέχνη ανασαίνω.

Η μουσική σας για το μπαλέτο είναι μια άλλη μορφή τραγωδίας – με τη δική της κάθαρση. Ωστόσο, σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς η καθαρτήρια τέχνη, που είναι υψηλή, έχει ελπίδα; Η ομορφιά, γενικά, έχει ελπίδα; Ή μήπως έχουν όλα χαθεί, «έχουν διαλυθεί σ’ όλους τους ποταμούς του κόσμου»;

Θεοδωράκης: Το σύμπαν, το ηλιακό σύστημα, οι πλανήτες, η Γη και η ζωή είναι πεδία ενός συνεχούς και ασταμάτητου αγώνα ανάμεσα στην αρμονία και το χάος. Εφόσον οι γαλαξίες υπάρχουν, η κίνηση, το φως, η ζωή συνεχίζουν να υπάρχουν – αυτό σημαίνει ότι ο τελικός νικητής είναι πάντοτε η αρμονία.

18.7.2013
Δάφνη Πασχάλη

  • Follow
  • foto © Stefanos Kyriakopoulos